Çevrimdışı

Elhamra Kararnamesi, Kastilya ve Leon Kraliçesi I. Isabel ile Aragon Kralı II. Ferdinand tarafından 31 Mart 1492'de Elhamra Sarayı'nda imzalanarak ilan edilen ve İspanya'da bulunan Yahudiler'in kovulması kararını, gerekçeleriyle birlikte ifade eden belgedir. Bu kararnameye göre Yahudi dinine mensup olan ya da kökenleri bu dine inanmış halka dayanan herkes İspanya'yı terk edecek; yanına altın, para vb. ziynet eşyası almayacaktır. Kararnamenin muhataplarına ülkeyi terk etmek için 31 Temmuz tarihine kadar süre tanınmış ve bu süre sonunda da ülkeyi terk etmeyenlerin idam edileceği belirtilmiştir. Bu tarihten bir yıl sonra yine II. Ferdinand'a ait olan Sicilya (1493'de), beş yıl sonra da Portekiz (1497'de) aynı uygulamayı gerçekleştirecektir.

Kararnamenin ilanının ardından Yahudiler hızla Kuzey Afrika'ya, özellikle de Magrip'e geçmeye başladılar. Önemli bir kesim de Portekiz'e geçerken, Hollanda ve İngiltere'ye yönelenler oldu. İskandinavya'ya gidenler de vardı. Türkiye'den ise Yahudiler'e iş ve vatandaşlık hakkı tanındığı haberi gelmişti ama Türkiye uzaktı. Buna karşın özellikle elit diplomat, zanaatkar, tüccar, bilim insanları ve din bilginlerinin başını çektiği sayıca önemli bir ekip Türkiye'ye yöneldi. Portekiz'e geçenler önlerindeki beş yıl içinde daha acı süreçlerle karşılaşırken, Kuzey Afrika'ya geçen birçok kafile çöllerde vahşi hayvanlar ya da doğal koşullar dolayısıyla telef oldu. Hollanda, İngiltere ve Türkiye'ye gidebilenler ise en şanslılardı. Süreç içinde yaklaşık 200,000 kişi İspanya'yı terketti. Bir yıl sonra da 1493'de II. Ferdinand'a ait olan Sicilya topraklarından yaklaşık 30,000 kişi atıldı.

Yahudiler'in İspanya'dan kovulması deneyimini 1497'de de Portekiz geçirdi. Portekiz Kralı I. Manuel, 5 Aralık'da yayınladığı kararnameyle; Yahudiler'e dinlerini değiştirme ile ülkeyi terk etme arasında bir seçim yapmalarını emretti. Dinini bırakmak istemeyen ve can güvenliğinden endişe duyan birçok Yahudi ikinci şıkkı tercih etti. Böylece XII. yy'da İngiltere'nin başlattığı, XIII. yy'da da Fransa'nın devam ettirdiği Batı Avrupa'nın Yahudiler'den temizlenme süreci büyük ölçüde tamamlanmış oldu. Portekiz'i İspanya'dan ayıran bir özellik de aynı yıl bütün Müslümanları da ülkeden kovması oldu.

Kararnamenin ilan edildiği yıl olan 1492'de, yine I. İsabel'in finansmanıyla batıya doğru giderek Hindistan yolunu arayan Kristof Kolomb, Amerika'yı keşfetti. Avrupa'dan bu yeni kıtaya göçler başladı. Hollanda ve İngiltere'ye geçen Yahudiler arasından bir kesim de bu göç dalgasına katılacak ve kıtadaki ilk Yahudi cemaatleri Sefaradlar, yani İspanyol ve Portekiz asıllı Yahudiler, tarafından başlatılacaktı.