| |
|
08 Mayıs 2013, 19:39
| #1 | |
| Çevrimdışı  IF Ticaret Sayısı: (0) | Pergeli Apollonius (Apollonİos, Pergeli) Pergeli Apollonius (Apollonİos,Pergeli) Pergeli Apollonius Pergeli Apollonius (d. MÖ 262 Perge - ö. MÖ 190, İskenderiye), Yunan matematikçi. Zamanında çok bilinmeyen, fakat 1600 yıllarında değeri anlaşılan Yunan matematikçilerinden biri Pergeli Apollonius'tur. Eski devirlerin en büyük matematikçilerinden biridir. MÖ 267 veya 262 yıllarında, Pamfiye denilen Teke sancağının Perge kentinde dünyaya gelmiştir. Mısır'ın İskenderiye kentine giderek, Öklid'ten sonra gelen matematikçilerden dersler alarak kendini yetiştirmiştir. Bir aralık Bergama'ya giderek orada kalmış, burada matematikçi Ödemus ve eski Bergama hükümdarı Atal ile ilmi ilişkilerde bulunmuştur. Matematikçi Pappus, Apollonius'un, bencil, üne düşkün, kibirli ve gururlu birisi olduğunu yazmaktadır. Apollonius'un yaptığı çalışmalar ve buluşları onun bu zayıf taraflarını örtecek kadar kuvvetlidir. Çarpmaya ait birçok buluşu vardır. Tümü geometriye ait olan yedi sekiz kitabı vardır. Konklere ait buluşları onu şöhretin zirvesine çıkarmıştır. Birçok eserinin kaybolmasına karşın, bazı yapıtları Pappus tarafından yeniden ortaya çıkarılmıştır. Öklid geometrisini benimseyerek onu daha ileri düzeylere götürmüştür. Teorik ve sentetik geometrici olarak, 19. yüzyıldaki Steiner'e kadar Apollonius'un bir eşine daha rastlanamaz. Konikler adı altında bugün bildiğimiz elips, çember, hiperbol ve parabol kesişimlerine ait problemlerin birçoğu Apollonius tarafından bulunmuştur. Konikler her ne kadar Apollonius'tan 150 yıl kadar önce üzerinde çalışılmışsa da, Apollonius kendisinden önceki çalışmaları ve kendi öz buluşlarını sekiz kitapta toplamıştır. Bunların çoğu onun çalışmaları ile ilerlemiştir. Yedi tane de yeni araştırması vardır. Bu araştırmaların bazıları Arapça'dan çevirmedir. Yine, analitik geometri özelliklerinin hemen hemen tümünü Apollonius'a borçluyuz. Dairesel tabanlı ve tepesinin her iki tarafından sonsuza kadar uzatılmış bir koni bir düzlemle kesilirse, düzlemle koni yüzeyinin kesişimi olan eğri, doğru, çember, hiperbol, elips veya parabol olacağını ilk kez Apollonius göstermiştir. Merminin yörünge denkleminin bir parabol olacağı yine Apollonius tarafından bulunmuştur. Ayrıca, astronomide önemli buluşları vardır. Elips, hiperbol ve parabol, Eflatun tarafından mekanik eğriler olarak adlandırılmıştır. Bu eğriler, yalnız cetvel ve pergel yardımıyla çizilemezler. Buna karşın, pergel ve cetvel yardımıyla, bu eğrilerin istenilen sayıda noktalarını elde edebiliriz. Apollonius ve konikler üzerine çalışma yapanların diğer bir hizmeti de, Kepler ve Kopernik'in Güneş ve gezegenlerin yörüngelerini hesaplamasında kullanmasıdır. Eğer bu geometriciler olmasaydı, Newton çekim kanununu belki de hiç bulamayacaktı. Yani, Kepler'in gezegenlerin yörüngeleri hakkındaki ince ve ustalıklı kullandığı hesaplamaları, Newton'un çekim kanununa ortam hazırlamıştır. Pergel ve cetvel yardımıyla üç çembere teğet çizme, Apollonius problemi olarak bilinir. Yine, sabit iki noktaya olan uzaklıkları oranı sabit olan noktaların geometrik yeri, bu sabit noktaları birleştiren doğru parçasını, verilen orana göre içten ve dıştan bölen noktalar arasındaki uzaklığı çap kabul eden bir çemberdir. [Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir. Eserleri müslüman Ortaçağ âlimlerinin çalışmaları sayesinde tanınan ünlü Grek matematikçisi. Arşimed (Arkhimedes) ve Eratosthenes'le çağdaştır. Arkhimedes'ten yirmi beş yıl kadar sonra, muhtemelen milâttan önce 262'de Güney Anadolu'nun Pamphylia bölgesindeki (Antalya civarı) Perge (Pergaeus, Murtana) şehrinde dünyaya geldiği ve 190 yılına doğru İskenderiye'de öldüğü sanılmaktadır. Öğrenim için devrinin en büyük ilim merkezi olan İsken-deriye'ye giderek Öklid'in (Eukleides) yetiştirdiği ilim adamlarından ders aldı ve oraya yerleşti. Batı Anadolu'da (Mysia) yeni kurulan Pergamon Krallığı nın başşehri bugünkü Bergama'nın bir ilim mer-kezi haline gelmeye ve sonraları kitaplarının sayısı 400.000'i bulan ünlü kü-tüphanesinin duyulmaya başlaması üzerine ziyarete gidip bir süre orada kaldı. En önemli eseri Könika'nın (koniler) son beş kitabını Attalos I. Söter'e (ö. m.ö. 197) ithaf etmesi, Bergama'da uzunca bir süre kaldığını ve kralla tanıştığını göstermektedir. İlim dilinde elips, parabol ve hiperbol tabirlerini ilk defa kullanan Apollonios, matematiğin yanı sıra astronomi ve fizikle de ilgilenmiş olup Batlamyus'un (Ptolemaios) hazırlayıcılarından sayılmaktadır. On üç eser kaleme aldığı bilinmekle birlikte bunların çoğu bugüne ulaşamamıştır ve ancak İskenderiyeli Pappos gibi daha sonraki yazarların ver-dikleri bilgilerden tanınmaktadır. Mevcut eserleri ise müslüman Ortaçağ âlim-lerinin asıllarından yaptıkları tercüme, şerh ve tenkitli özetler vasıtasıyla elde edilmişler veya tamamlanabilmişlerdir. Apollonios İslâm ilim âleminde, asıl ya-zılışına uygun Abulûniyûs veya bozulmuş şekilleri olan Belînûs, Bâlînûs ve Bâlîs adlarıyla tanınmış, zaman zaman da Iranalı Apollonios (ö. m.s. 97) ve Plinius (ö. m.s. 79) ile karıştırılmıştır. İbnü'l-Kıf- tî onun "neccâr" (dülger) olduğunu söy-lemekte ise de bu tabiri, "mühendis"(hendeseci, geometrici, mühendis) mâna-sında kullandığını kabul etmek gerekir. Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir. Ancak bu kitap hakkında, Arap yazar-ların eserin bütünü üzerinde yaptıkları çalışmalardan bazı bilgiler elde etmek mümkün olmaktadır. Birkaç defa yapıl-mış başarısız ve yetersiz Latince tercü-meleri de bulunan ilk dört kitap, kısmen Apollonios'a ait orijinal fikirler de ihtiva etmekle birlikte, daha çok o güne ka-dar bilinenlerin sentezi şeklindedir. Be-şinci, altıncı ve yedinci kitaplar ise bu-günün geometri ilmini doğrudan etkile-yen ve araştırmacılarca dâhiyane kabul edilen yazarın şahsî fikir ve tesbitleri- ni ortaya koymaktadır. Könika Apollo- nios'un İslâm ilim âleminde en çok üze-rinde durulan eseri olmuştur. İbnü'n- Nedîm ve İbnü'l-KıftFnin verdikleri bil-gilere göre ilk dört kitap ilk defa Hilâl b. Ebû Hilâl el-Hımsî, diğerleri ise Sâbit b. Kurre tarafından Arapça'ya çevrilmiş ve Benî Mûsâ tarafından da ıslah edil-miştir: zllmü eşkâli kutû ci'l-mahrûtât (başlıca yazmaları: Süleymaniye Ktp., Aya- sofya, nr. 2762; Kandilli Rasathanesi, Ma-tematik, 5; Oxford, Bodl., Marsh., 667, Thurst., 3968/ 1; Edinburg, Un. Libr., A 28; Tahran, Melik Ktp., nr. 689). Pek çok defa şerh edilip düzeltilen bu tercüme-den faydalanılarak ayrıca müelliflerin kendi fikir ve tenkitlerini ihtiva eden öz-lü kısaltmalar da yapılmıştır. Bunlar ara-sında, özellikle Abdülmelik eş-Şîrâzî'nin Taşaftuhu'l-Mahrûtât(başlıca yazmala-rı; TSMK, 111. Ahmed, nr. 3463; Süleyma-niye Ktp., Yenicami, nr. 803; Cârullah, nr. 1507; Leiden Un., Or. nr. 513/1; Oxford, Bodl., Thurst., 3970, 3/1, Marsh., 208), İb- nü'l-Heysem'in Makale fi tamâmi Kitâ- bi'l-Mahrûtât(Manisa, Genel, nr. 1706) ve İbn Ebü'ş-Şükr el-Mağribînin Şerhu Kitabi Abulûniyûs fi'l-Mahrûtât(Sü-leymaniye Ktp., Cârullah, nr. 1507; Lon- don, Br. Mus., 14; Manchester 382; Tah-ran, Sipehsâlâr 556) adlı çalışmaları önem taşımaktadır. 2. Kitâb fi kat^i'l-hutût cale'n-niseb. Grekçe aslı kaybolmuştur, Arapça'sının ise mütercimi belli değil-dir. İki makaleden oluşan eserin birinci makalesi Latince'ye de çevrilmiştir (Sü-leymaniye Ktp., Ayasofya, nr. 4830; Oxford, Bodl., Seld. 3140, 7/1; Latince'si Oxonii ,1706). 3. Kitûbü Katci's-sütûh Qalâ nis- be. Adı İbnü'n-Nedim'den öğrenilen ese-rin, Bîrûnî'nin İstihrâcü'l-evtâr adlı ki-tabının ana kaynağını oluşturduğu sa-nılmaktadır. 4. en-Nisbetü'l-mahdûde. İbnü'n-Nedîm'in verdiği bilgiye göre iki risâleden oluşan bu eserin de müterci-mi belli değildir: birinci risâlesini Sâbit b. Kurre ısiah etmiştir. Apollonios'un İskenderiyeli Papposunca zikrettiği geometri üzerine olan bu eserlerinden başka, ayrıca İslâm kaynaklarından, adı el-Makaletü'l-ûlâ miri Kitabi Biyus fi'l-aczami'l-müntaka ve'ş- sum şeklinde kaydedilen, irrasyonel kan- titeler üzerine yazılmış aritmetik konu-sunda bir risâlesi ile makaralarla ilgili Kitâb fi'l-bekre ve hidrolik âlet yapımıy-la ilgili Risâle san catü'z-zemr adlı fizi-ğe dair eserlerinin; Grek ve Latin yazar-larından ise "Yakan Ayna" adıyla bahset-tikleri, parabolik aynalar üzerine kale-me alınmış bir optik eserinin olduğu öğ-renilmektedir. BİBLİYOGRAFYA: İbnü'n-Nedîm, el-Fihrist, s. 326; İbnü'l-Kıftî, İhbârü'l-Culemâ1. Kahire 1326, s. 44-45; T. L. Heath, Apollonius of Perga, Cambridge 1896; A. Czvvalina, Conica, Berlin 1926; F. Kliem, Apollonios uon Perge, Berlin 1927; Sezgin, GAS, V, 136-143; G. Sarton, Introduction, New York 1975, I, 173-175; M. F. VVoepcke, "Essai d'une restitution de travaux perdus d'Apol- lonius sur les quantites irrationnelles d'apres des indications tirees d'une manuscrit ara- be", Etüde s sur les mathâmatiques Arabo- lslamiques, Frankfurt 1986, I, 648-710; B. Car- ra de Vaux, "Belinus", İA, II, 491; T. L. H. - 0. N., "Apollonius of Perga", EBr., II, 122-123; M. Plessner, "Balinüs", El2 (İng.), I, 994-995; G. J. Toomer, "Apollonius of Perga", DSB, I, 179-193. SAMİ ŞELHUB KAYNAK: İSLAM ANSİKLOPEDİSİ, TÜRKİYE DİYANET VAKFI YAYINLARI, 3. CİLT, İSTANBUL Kaynak: Alıntılar | |
| |  |
| IRCForumlari.NET Reklamlar |
   |
 |
| Etiketler |
| apollonius, apollonİos, pergeli |
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
| |
Benzer Konular | ||||
| Konu | Konuyu Başlatan | Forum | Cevaplar | Son Mesaj |
| Galileo'nun Pergeli / küçük İskender | AngeLus | Kültür ve Sanat | 0 | 29 Ağustos 2010 14:41 |
Normal
