Çevrimdışı

Kaybın Acı Yansıması: Yas Süreci;

Yas, kayıp karşısında verilen doğal ve güçlü bir tepkidir. Hem evrensel hem de oldukça kişisel bir deneyimdir. Çoğu kişi hayatının bir noktasında kaybı deneyimleyebilir ancak herkesin yas tutma biçimi birbirinden farklıdır. Yas süreci aşamaları aylarca sürebilir, genellikle kaybı deneyimleyen kişi durumu kabullenmeye başladıkça acısı da hafifler.

Yas sürecine şaşkınlık, şok, öfke, üzüntü gibi duygusal belirtiler; kaybı kabul edememe, adaptasyonda azalma gibi zihinsel belirtiler ve uyku bozuklukları, az veya çok yeme, nefes almada zorluk gibi fiziksel belirtiler eşlik edebilir. Uzmanlar yas döneminde süreci kontrol etmeye çalışmamak gerektiğini ve yasın çeşitli aşamalarına hazırlıklı olmak gerektiğini belirtmektedir.


Çoğu insan ölümün kendisinin veya sevdiklerinin başına geleceğini hiç düşünmez ya da düşünmemeye çalışır. Bunu düşünerek yaşamak sürdürülebilir olmadığı için ölümün varlığını unutmanın faydalı olduğu doğrudur. Ancak ölümü unutmak ile varlığını tamamen inkar etmek arasında ince bir çizgi vardır. Ölümü unutmak bizi hayatın içinde tutar, inkar etmek ise hayatın anlamını kavramamızı zorlaştırabilir.


Varoluşçu psikoloji insanın ölümle ilişkisine hep zıtlıkların dengesi olarak bakar. Ölümü hisseden birinin en çok gülmeye ihtiyaç duyduğunu söyler. Ölümün en çok konuşulduğu yerde yaşama arzusunun olduğundan bahseder. Hiç yaşlanmayacağını veya sağlıklı kalacağını düşünen insanlar için ölüm söz konusu olduğunda genellikle inkar devreye girer. Ancak ölümden kaçış olmadığı gibi yas süreci de kaçınılmazdır. Peki yas sürecinin kaç evresi vardır ve bu evreler nelerdir?



Yasın 5 Evresi;

Yas, bireysel bir süreçtir ve kültür, gelenekler, ritüeller, inançlar ve sosyal normlar gibi faktörlere göre yas süreci şekillenebilir. Bunun yanı sıra kaybın nasıl gerçekleştiği, kayıpla aradaki ilişkinin dinamikleri gibi unsurlar da yas sürecini etkileyebilir.


Sağlıklı yas süreci genellikle 6 ay ile 1 yıl arasında sürmektedir ancak kaybın acısı yas tamamlandıktan sonra bile kişiye zaman zaman bir sızı hissettirebilir. Kübler Ross’a göre yasın 5 farklı evresi bulunmaktadır:1

İnkar ve Şok Evresi
Öfke Evresi
Pazarlık Evresi
Depresyon Evresi
Kabullenme Evresi


1. İnkar ve Şok Evresi
Kaybın ardından gelen ilk dönemde şok, inkar, panik ve kafa karışıklığı gibi duygular görülebilir. Kişi kaybı kabullenmekte güçlük çeker ve Böyle bir şey nasıl olabilir? Bu yaşananlar gerçek olamaz. gibi düşüncelere kapılır. Sevdiği birini kaybeden kişiler, yaygın bir şekilde Şu kapıdan girecek gibiydi. Sabah uyandığımda onu göreceğimi düşünürdüm. gibi ifadelerle sevdikleri insanın artık hayatta olmadığını henüz kabullenemediklerini dile getirirler



2. Öfke Evresi
İnkarın ardından kayba ilişkin öfke duyguları açığa çıkmaya başlar. Kişi kendisini, etrafındakileri, hatta kaybettiği insanı bile suçlamaya başlayabilir. Düşmanca davranışlar ve Neden ben? Bu hiç adil değil. gibi düşünceler yaygın olarak görülür. Başına gelenleri hak etmediğini düşünen kişi, kayıp karşısında yoğun bir öfke duymaya başlar.



3. Pazarlık Evresi
Suçluluk hissiyle birlikte Ya daha çok çabalasaydım. Eğer her şey normale dönerse ben de … yapacağım. gibi yaşananları telafi etme çabaları ortaya çıkar. Kişi kaybı önlemek için aslında neler yapabileceği üzerine düşünüp durur




4. Depresyon Evresi
Yorgunluk, çaresizlik, umutsuzluk hisleri yoğun bir şekilde hissedilir. Kişi yaşananlara dair algısını yitirmeye başlamış gibidir, kendini etrafındaki insanlardan soyutlayabilir. Ağlama krizleri, uyku ve beslenme sorunları gibi depresif semptomlar görülebilir. Kaybın yavaş yavaş idrak edilmeye başlandığı bu dönemde Yaşamın, tüm bunların anlamı ne ki? gibi sorgulamalar görülebilir



5. Kabullenme Evresi
Kaybın etkilerinin ve yeni koşulların kabullenildiği, yeniden ilerlemeye hazır olunan dönemdir. Kişi durumun değiştirilemeyeceğini ve kaybını kabullenir. Kabullenme dönemi, kişinin kaybın ardından da yaşama devam edebildiği, zaman zaman kaybın acısını hissetse de bununla yaşamaya devam edebildiği dönemdir




Yas ve Travmatik Yas Arasındaki Fark Nedir?
Travmatik yas, kaybın beklenmedik ve ani bir şekilde ortaya çıkması veya yaşanmasıdır. Kişinin yas sürecini psikolojik veya toplumsal sebeplerle travmatik olarak algılaması ve yorumlaması olarak da tanımlanabilir. Travmatik yas, travma sonrası stres bozukluğunda görülen pek çok semptom ve belirti ile benzerlik göstermektedir.

Bireyin çocukluk deneyimleri ve bu deneyimlerin mental durumuna yansıması travmatik yasın ortaya çıkmasında etkili olabilir. Bunun yanı sıra kaybedilen kişi ile kurulan ilişkideki bağlılık, karşılıklılık ve sorumluluk hisleri de travmatik yası tetikleyen faktörlerdendir. Kaybın ani, beklenmedik, vahşet içeren şekilde bir ölüm sonucu olması veya bu şekilde algılanması da etken olabilmektedir.



-alıntı