Yalancı kime denir? Yalanın türleri var mıdır? Ne kadar sıklıkla ve hangi amaçlarla yalan söylenir? Daha iyi bir iletişim ve ilişki için pembe yalanlar şart mıdır? Çocukların yalan alışkanlığı nasıl gelişir? Peki durum ne zaman tehlikelidir?



Küçüklüğümüzden beri ayıplanan bir kötü davranış modeli: yalan söylemek! Ama birçok insanın da mutlaka bir şekilde günd
elik hayatının bir parçası… Peki neden yalan yaşamımızın bir parçası? Hangi durumlarda neden yalan söylenir? Yalansız bir yaşam var mıdır? Her yalan söyleyen mitamoni (yalan söyleme) hastası mıdır? Pembe yalan nedir?

Yalancı kime denir?

Hepimizin de yanıtını bildiği üzere yalancılar, karşısındaki kişiyi kandırma, aldatma niyetinde olan kişilerdir. Burada gerçeği tek bilen konuşan kişidir. Dolayısıyla seçim de ona kalmıştır. İster gerçeği söyler, isterse yalanı; gerçek olmayanı tercih ettiğinde kişi yalancı olmuştur.
Yalanın türleri var mıdır?

Yalan söylerken iki farklı tutum modeli söz konusudur. Biri egoist, diğeri de başkalarını düşünen modeldir. Yani biri tehlikeli, biri pembe yalanlardır.
Egoist yalancılar

Egoist yalancılar, diğer insanların gözünde kendileri için iyi bir imaj oluşturmak adına yalan söylerler. Bu tip durumlarda kişi bazı iyi özelliklerini abartır, kötü yanlarını ise maskeler. Genelde iş görüşmeleri, öne çıkma, ilgi çekme söz konusu olduğunda ve satış esnasında söylenen yalanlar genelde bu tip yalanlardır. Çocuğunuzda bu tip bir yalan söyleme görüyorsanız dikkat etmeniz gereken şey ona ceza vermek veya azarlamaktan sakınmaktır.
Başkalarını düşünen yalancılar

Karşısındaki kişiyi incitmemek veya mutlu etmek için de bazı insanlar yalan söyler. Hatta bu tip yalanları ‘pembe yalan’ olarak adlandıranlar da vardır. Bu tip yalanlarda kişi karşısındaki kişi hakkında düşündüğü gerçekleri olduğu gibi söylemez; bunlar da genelde “saçlarım nasıl olmuş? Kıyafetim böyle iyi mi?” türünden sorulara verilen yanıtlarda gerçekleşir. Genelde bu tip yalanlar zararsızdır. Fakat bu tür yalanların altında sevilmeme, beğenilmeme korkusu yattığını da bazı psikologlar açıklar. Kişi sürekli karşısındakini onaylamak ve bu şekilde sevilmek için yalan söylemektedir.
Ne kadar sıklıkla yalan söylenir?

Amerika’da yapılan bir araştırma kişilerin günde en az iki kez yalan söylediklerini ortaya çıkarmış. Bu sayımda kişinin sorulan sorular karşısında verdiği yalan yanıtlar değil, kişinin kendiliğinden söylediği yalanlar söz konusu. Hatta bilinçli bir şekilde söyledikleri değil, güdüsel olarak söyledikleri de… Buradaki amaç genelde; yine iyi bir kişisel imaj yaratmak, etrafa iyi gözükmek. Psikolojide bunu sosyal beğenirlik olarak açıklamaktalar. Bu konuyu da çok yakında sizlerle paylaşmış olacağız

Yalan söylemek kaçınılmaz bir davranış mı?

Tamamen yalansız bir hayat açıkçası pek mümkün değil. Yalandan uzak durulması gerektiği kadar, yalanın bir kısmı da kaçınılmaz. Ama eğer kaçınılmaz olan yalan modelini pembe yalanlardan, sakınılması gerekeni ise egoist yalanlardan kurarsak, o zaman olabilecek en ideal davranış modelini yaratmış oluruz. Şunu unutmamak gerek; ‘pembe’ yalanlar olmasa samimi ilişkiler olmaz, hatta bazı ikili ilişkiler çok da zorlanabilirdi. Dikkat edilmesi gereken ise yalanı bir alışkanlık haline dönüştürmemek, etrafa ve kendinize zarar verecek seviyeye ulaşmasını engellemek, yalanı bir çıkar aracına dönüştürmemektir.
Daha iyi iletişim için yalan

Gündelik yalanların çoğunluğu düşünülmeden söylenen; reflekslere ve güdülere dayalı eylemlerdir. Sosyal anlamda uzlaşmalar adına söylenir. Örneğin ofiste sabah bir iş arkadaşınızın size “naber?” diye sorduğunda ona on kişiden dokuzu mutlaka “çok iyiyim, sen nasılsın?” diye cevap veriyordur. Kimi zaman ‘çok iyi’ olduğunu doğru olmasa da… O yüzden bu tip refleks yalanları kişinin çok da farkında olmadan, düşünmeden ve alışkanlık haline gelmiş ‘pespembe’ diyebileceğimiz oranda tehlikesiz yalanlardır. Psikologlar, bu tip yalanların iyi iletişim kurmak için oldukça önemli bir anahtar olduğunu bile söylüyor

Aşk ilişkilerinde yalan

Bir aşk veya evlilik ilişkisinin özellikle başlarında, yalan, oldukça sık rastlanan bir durumdur aslında. Yine burada, karşınızdaki kişiye olduğundan daha iyi bir imaj yaratmak bu tip yalanların altında yatan nedendir. Halbuki ilişki ciddiye bindiğinde ve kişiler birbirini daha yakından tanımaya başladığında bu yalanlar bir bir anlaşılacak ve ilişkiyi olumsuz etkileyecektir. Bu yüzden ne kendinizi çok fazla olduğu gibi açmanız, ne de yalanlarla başka bir imaj yaratmanız ilişkiniz için faydalı olacaktır. En iyisi biraz gizemli, dozunda samimi olmayı deneyin!
Çocuklar ve yalan

Bu da bir acı gerçektir ki, yalan, çocukluğumuzda gelişmeye başlayan bir tutum olabilir.

3-4 yaşlarında çocuklar yalan söylemeye meyillidirler. Çünkü çocuk bu yaşlarda ebeveynlerinin gözünde ‘transparan’ olmadığını keşfeder ve yetişkinlerin çocuğu çok fazla tanımadıklarına inanır. Bu küçük yalanlar başlarda eğlence veya ilgi çekme için başlar.

7 yaşından itibaren çocuklar bazı gizli sırların ortaya çıkmaya ihtiyaçları olmadığını düşünmeye başlar. Kimi zaman yapay tepki ve mimikler, yalanlarını destekleyecek yalan duygular bu yaşlarda karşımıza çıkar. Aynı zamanda eğitim hayatı da “yapılmaması gerekenler”i çocuklara öğretiverirken, yalan söyleme alışkanlığı çocukların yasaklara koyduğu tepkiler olarak da gelişir. Çocuk, olması gerekenden başka şeyleri söyleme, yani yalan söyleme tercihinin sadece kendisinde olduğunu öğrendiğin durum az önceki sayfalarda bahsettiğimiz yalan söyleme kategorisine girmiş olur.

Yalan söyleme hastalığı

Burada bahsettiğimiz yalan modellerinden farklı olarak, çok daha ciddi durumlar da vardır. Mitomani, yani yalan hastalığı mutlaka tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Peki yalan eylemi ne zaman mitomaniye dönüşür derseniz, şöyle yanıtlayalım: Mitomani hastaları günlük yaşantılarında gerçek dışı fikirlerle insanları yönlendiren, aynı zamanda belli bir amacı olmayan kişilerdir. Mitomani hastalığına yakalanmış kişiler; yalan bilgiler üzerine kendilerince kurgulanan bir hayat geliştirirler. Bunun temelinde sevgi ve ilgi arayışı vardır. Bilinçaltında önemseneceğine inandığı kurgusal bir hikaye hazırlar. Kendileri bunun gerçek dışı olduğunun farkında değildir. Bu durumda çevrelerinden önce ve hatta daha çok kendilerine zarar verirler. Dolayısıyla mitomani, oldukça ciddiye alınması gereken bir kişilik bozukluğudur.

(alıntı)