Çevrimdışı

Kul hakkı nedir?

Aslında kul, yaradanına kulluk ettiğinden dolayı gerçek hak sahibi kul değil, kulun hakikati olandır.Yani asıl hak o kulun rabbine aittir. Tüm hakların tek sahibi O'dur gerçekte.. Ama biz bugün burada, kul hakkı konusuna bu yönüyle dikey değil, Allah sistemi (sünnetullah) açısından, yani yatay açıdan bakacağız konuya...
Kul hakkı, insanın can, mal, namus ve ahiret yaşamına dönük maneviyatı gibi dokunulmazlıklarına yönelik tecavüz ve haksızlıkların ortaya çıkardığı haktır. İnsanın kişisel haklarına yönelik her türlü tecavüz ve haksızlıklar haram yada mekruh fiillerdir. Bu sebeple günah kapsamındadır, cezası vardır. Kul hakkından doğan günahların ve cezaların Allah tarafından bağışlanması sözkonusu değildir. Kul hakkı, ancak hak sahibi o kişiyi bağışlaması ile ortadan kalkabilir.

Ayetlerde sözü geçen, Allah'ın şirk haricindeki günahları affetmesi gibi ifadeler kul hakkını kapsamaz. Çünkü bizatihi kul hakkına tecavüz şirk kapsamındadır, kaynağı şirktir. Örneğin; "Ey kavmimiz dediler, Allah'ın davetçisine uyun ve O'na inanın ki (Allah) günahlarınızdan bir kısmını bağışlasın ve sizi acı bir azabdan korusun" (el-Ahkaf, 46/31) âyetinin yorumlarken bağışlanacak günahların Allah hakkını (layıkıyla kulluk etmek adına, Allah için yapılan fiiller) ilgilendirenler olduğu, kul hakkından doğan günahların ise Allah tarafından bağışlanmayacağı konusunda bir çok din alimi fikir birliği etmiştir. Kezâ Hz. Rasûlullah sallallahu aleyhi vessellem'den rivayet edilen bir çok hadis de bu yorumu doğrular.

Meselâ; Ebu Hureyre'den rivayet edilen bir hadisinde Hz. Rasûlullah (s.a.s), üzerinde kul hakkı bulunan kişilerin kendilerini mazlumlara (hakkı yenen kişiye) bağışlatmalarını öğütler. Bunun yapılmaması durumunda haksızlık yapan kişinin salih amelleri haksızlığı ölçüsünde alınarak hak sahibine verilir. Eğer verilecek salih amel bulunamazsa o zaman da mazlumun günahları zâlime yüklenir. (Buhari, Mezalim, 10). Bu hadise göre kul hakkı, kişinin Cennet ya da Cehennem'e gidişinde önemli ölçüde belirleyici bir rol oynamaktadır. Başka bir Hadis-i Şerif'te Rasûlullah; Allah'ın huzuruna kul hakkı ile gelen kimseyi "müflis" (iflas etmiş, batmış, elinde bir şeyi kalmamış) olarak tanımlayarak şöyle buyurur:

Ebü Hüreyre radıyallahu anh'den rivayet edildiğine göre, Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem:

"Müflis kimdir, biliyor musunuz?" diye sordu. Ashab:

- "Bizim aramızda müflis, parası ve malı olmayan kimsedir", dediler. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem:

"Şüphesiz ki ümmetimin müflisi, kıyamet günü namaz, oruç ve zekat sevabıyla gelip, fakat şuna sövüp, buna zina isnad ve iftirası yapıp, şunun malını yiyip, bunun kanını döküp, şunu dövüp, bu sebeple iyiliklerinin sevabı şuna buna verilen ve üzerindeki kul hakları bitmeden sevapları biterse, hak sahiplerinin günahları kendisine yükletilip sonra da cehenneme atılan kimsedir" buyurdular. [ Müslim, Birr 59. Ayrıca bk. Tirmizî, Kıyamet 2]

Bu konu başka bir hadiste şu şekilde aktarılır:

"Müflis şu adama derler ki, dünyada yaptığı bütün ibadet ve taatın sevabı ile Kıyamet gününde Allah'ın huzuruna gelir. Bu adam dünyada birçok hayırlar. ibadetler yapmış olmakla birlikte başkalarına zulmetmiş, kimini dövmüş, kiminin gönlünü kırmış, şuna buna eliyle ve diliyle eziyet etmiş... İşte bu hak sahiplerinin hepsi o adamın çevresine toplanacaklar, haklarını isteyecekler: "Bana dünyada iken şöyle yaptı, hakkımı al ya Rab!" diye davacı olacaklar. Allah bunun hayır ve iyiliklerinden hasıl olan sevapları bunlara taksim edecek, fakat borcu yine kapanmayacak. Nihayet onların günahlarını bunun üzerine yükleyecek, Cehennem'e gönderecek. İşte asıl müflis böyle bir adamdır "(Müslim, Birr, 60; Tirmizi, Kıyame,

 

Çevrimdışı

Ebu-Derdâ (r.a)'den rivayet edildiğine göre Hz. Rasûlullah sallallahu aleyhi vessellem şöyle buyuruyor:

"Her bir kişi ki, Allah'ın dininin ahkâmından dolayı bir kimse cezaya uğramış, ona hadd-i şer'i terettüb etmiş, şeriatin emrettiği ceza verilecek. Bunun engellenmesi için, Allah'ın hükmünden doğan cezanın yapılması önüne şefaatini koyarsa; bu işten kendisini geri çekinceye kadar Cenâb-ı Hakk'ın kızgınlığına, gazabına maruz olur. (Kızgınlığında olur, kahrı, gazabı içerisinde olur.)" [Taberânî]

Bu Hadis-i Şerif'de söz konusu olan mevzu her şeyden önce kul hakkını kapsar kanımca... Şimdi konuya başka bir açıdan bakalım.

Müslüman Allah'a iman edip teslim olmayı kabul etmiş kişidir. Mü'min ise, bu vaadini gerçekleştirmiş, yani Allah'a iman etmiş, teslim olmuş, Allah boyasıyla boyanmış ve korkulardan emin olup kurtuluşa ermiş kişi demektir. Allah'a teslim olmak ve Allah boyasıyla boyanmak, O'nun Esma-ül Hüsnâ'sına en kapsamlı şekilde mazhar olmak demektir. İnsan bu yönüyle yeryüzü halifesidir. Müslüman, buna inanıp bu açıdan kulluğunu hakkıyla yerine getirmeyi vaad eden kişidir. Mü'min ise, bu vaadini kapasitesi ölçüsünde yerine getiren kişidir. Yani Allah'ın en güzel isimlerine ayna olan ve O isimleri alemde seyredip değerlendirendir. Konuya bu açıdan bakılacak olursa, Allah'ın güzel isimlerinden biri de el-Hak'tır. Anlamı; Hak ve hakikatın kendisi, gerçeklerin gerçeği demektir. Hak, ayrıca doğruluğu ve adaleti, başka bir deyişle her şeyi yerli yerine koymayı, her şeyi yerli yerinde yapmayı da belirtir. Bu mânânın yokluğu, batılın ve zulmün açığa çıkmasıdır. Hak'ka teslim olan kişi, Hak'kı kendinde bulan kişi, Hak'kın gösterdiği biçimde doğruluk ve adalete yönelir, batılın ve zulmün karşısında yeralır. Bu nedenle müslüman/mü'min Hz. Rasûlullah (s.a.s)'in yaptığı ve tavsiye ettiği gibi "diğer müslümanlara eliyle ve diliyle zarar vermeyen" (Buhari, İman, 4,5), yani hiç kimseye hiç bir şekilde haksızlık etmeyen kişidir.

Ancak bir noktayı açıklığa kavuşturalım, ki biz de batıla ve zulme sapmayalım. Hakkı yenen ve zulme uğrayıp hakkını arayan kişi, hakkını aradığı süreçteki fiillerinden dolayı bu cezalardan müstesnâ kılınmıştır.

* "Allah, zulme uğrayanların dışında, çirkin sözün açıkça söylenmesinden hoşlanmaz. Allah her şeyi hakkıyla işiten, hakkıyla bilendir." (4/148)

* "Ancak iman edip iyi ameller işleyenler, Allah'ı çok çok ananlar ve haksızlığa uğratıldıklarında kendilerini savunanlar müstesna; haksızlık edenler, hangi dönüşe (hangi akibete) döndürüleceklerini yakında bileceklerdir." (26/227)

* İşte böyle; her kim kendisine yapılan haksızlığın benzeriyle karşılık verir, sonra aleyhine 'azgınlık ve saldırıda' bulunulursa, Allah, mutlaka ona yardım eder. Şüphesiz Allah, affedicidir, bağışlayıcıdır. (22/60)

Bu durumu İslâm hukukunda yer alan "kısas" kavramı ile daha iyi anlayabiliriz. Kaldı ki, devletlerin toplumun ihtiyaçlarına göre kendi içlerinde oluşturduğu yasalarda da benzer hükümler söz konusudur. Hak sahibinin kişisel haklarını koruması ve araması en meşru hakkıdır. Allah'a kulluk adına yapılması teklif edilenleri yapmayanlara, emr-i bi'l-maruf nehy ani l-münker (iyiyi tavsiye, kötülükten sakındırma) şeklinde müdahale edilebilir. Kul hakkını ilgilendiren konularda ise böyle bir yükümlülük yoktur. Burada hak sahibinin meşru müdafaa ve dava hakkı vardır. Bu konu öyle detaylı bir mevzudur, ki örneğin; kul hakkına bağlı konularda mağdurun ölmesi durumunda dava hakkı varislerine geçer. Allah'a kulluk adına yapılması gereken yükümlülükler ise, kişinin ölümü ile ortadan kalkar. Evrensel çapta çok boyutta yürürlükteki bu sistem, maddi bir haktan manevi hakka kadar bir çok hakkı kapsar. Örneğin; halk arasında; "Dedeleri ah almış galiba!" veya "Dedesi erik yemiş, torununun dişi kamaşmış" derler.. Yani kişinin ölümü ile dahi kalkmayan maddi kadar manevi haklar da vardır. Bu derece önemli ve vahim boyutları vardır, kul hakkının...

 

Çevrimdışı

Çok sagol arkadaşım.
Bunlar önemli konular... Dikkat etmek lazım.