-Tanrılar mı insanları yarattı yoksa insanlar mı tanrıları? Sümerler MÖ 3500-MÖ 2000 yılları arasındaaşağı mezopotamyada faaliyet gösteren uygarlıktır.Mezopotamya Dicle ve Fırat arasındakalan bol alüvyonlu verimli topraktır(ki daha sonra mezopotamyanın bol killitopraklarını kullanarak çivi yazısını icad etmişlerdir).Sümerlilermezopotamyanın yerli halkı olmayıp orta Asya’nın kuzeyinden geldikleri düşünülmektedir.Sümerlilerin hayalgüçlerinin,önemli icatlarının inançları üzerindeki etkisinden yola çıkılarak birsoru açığa çıkmaktadır;tanrılar mı insanları yoksa insanlar mı tanrılarıyarattı?
Sümerler MÖ 3500-MÖ 2000 yılları arasındaaşağı mezopotamyada faaliyet gösteren uygarlıktır.Mezopotamya Dicle ve Fırat arasındakalan bol alüvyonlu verimli topraktır(ki daha sonra mezopotamyanın bol killitopraklarını kullanarak çivi yazısını icad etmişlerdir).Sümerlilermezopotamyanın yerli halkı olmayıp orta Asya’nın kuzeyinden geldikleri düşünülmektedir.Sümerlilerin hayalgüçlerinin,önemli icatlarının inançları üzerindeki etkisinden yola çıkılarak birsoru açığa çıkmaktadır;tanrılar mı insanları yoksa insanlar mı tanrılarıyarattı?
Sümerliler şehir devletleri halindeyaşamışlar ve her şehrin bir tanrısı olduğunu düşünmüşlerdir.bu şehirtanrılarına Sümerli şairler ‘şehrin sahibi’demişlerdir..bu durum Sümerlilerin çoktanrılı din anlayışına ait olduklarını göstermektedir.tanrı listelerindeyaklaşık olarak 1500 tanrı bulunmaktadır.bölgede gelişen (mezopotamya) vekurulan tüm uygarlıkların ana inanç sistemi Sümer kökenlidir.diğer çok tanrılıdinlerde kullanılmış fakat adları değiştirilmiştir(inana/iştar gibi..)/.Sümerlileregöre yaşamlarında hissedebildikleri,görebildikleri her nesnenin bir tanrısıvardır.tanrıları tıpkı insanlar gibidir;insani duyguların tamamı tanrılarındada vardır.farklılıkları ise tanrıların olağanüstü güçlere ve ölümsüzlüğe sahipolmaları…
Tanrılar tıpkı insanlar gibi yaşarhatta insan kılığına bile girebilirler.tanrılar ne istediklerini söylemezler,insanlardandilemezler fakat Sümer halkı tanrının ne istediğini anlamakta çok ısrarcıdavranarak tanrıya,onlardan ne istediğini sorma yoluna gitmişlerdir.bu sormayolu tanrıya adak olarak kesilen hayvanın karaciğerindeki şekle görepatesi/ensi(rahip-kral) tarafından yorumlanmış,insanlar böylelikle tanrınınonlardan istedikleri üzerine çalışma yapmışlardır.bir diğer yöntem ise rüyaolmuştur.dini mabede girilir,tanrıya kurban kesilir,dua edilir ve uykuyayatılır.görülen rüyada tanrı isteğini belirtir.fakat rüyanın olumlu veyaolumsuz oluşunu yorumlayan yine patesilerdir.
sümerliler tanrılar içinşiirler,efsaneler,ilahiler geliştirmiş ve yazıya geçirmişlerdir.bu yazılargünümüz dinler tarihine ışık tutmuştur.sümerlilerin kurmuş oldukları çoktanrılı din zamanla tek tanrılı bir dine dönüşerek günümüz tek tanrılıdinlerinin temelini atmıştır.sahip oldukları tüm bilgilerin tanrılar tarafındanverildiğini düşünürler.kendilerini Sümer olarak görmeyip Ki-Engi(yerinoğlu)olarak adlandırdılar
kısaca Sümer mitolojisi…
Sümertanrılarını tekrar düzenleyen prof. Kramer’e göre önce su vardı.tanrı AN(göktanrısı)ile tanrı Kİ(toprak/yer tanrısı) bu sudan doğdular.AN ve Kİ’ninbirleşmesinden ENLİL(hava tanrısı) doğdu.gök ile toprağın arasınıdoldurdu.ENLİL,karanlık göğü aydınlatmak için NANYA(ay tanrısı)’yıyarattı.NANYA da UTU(güneş tanrısı) ve İNANNA(aşk ve savaş tanrısı)’yı yarattı.
ENLİLönceleri AN’ın buyruklarını yerine getirmekle yükümlüydü.daha sonra dünyayı Kİ’ninelinden alarak yönetmeye başladı ve zamanla AN’ın yerine geçerek tüm evreninegemeni oldu…
Sümerlerinyarattığı tanrı : AN…neden en büyük tanrı idi?
Belirligünde,belirli saatlerde yeryüzündeki suların ardı ardına alçalma veyükselmesine gelgit(med-cezir)denir.gelgit olayının oluşması ise ayın çekimkuvvetindendir.ay dünyadan uzaklaşırsa çekim kuvveti azalır,yaklaştıkça çekimkuvveti artar.gelgit olayı okyanuslarda ve özellikle ekvator çevresinde çoketkilidir.işte sümerliler konum olarak aşağı mezepotamyada yaşamaları nedeniile bir çok gelgit olayına tanık oldular.her yıl çiçekler açtığında,hayvanlardoğurduğunda iki nehir(Dicle-Fırat) de taşmaktaydı.bunun nedenini araştırmayabaşlayan sümerliler yüksek tapınakları olan zigguratların en üstünü gözlemeviyaptılar. Sümerliler bu şekilde yıldızları ve gezegenleri izlediler.nehirlerintaşma sebebinin ay olduğunu keşfettiler ve bir ay tanrısının olduğunudüşündüler..bu tanrıyı Enlil yaratmış olmalıydı.ay tanrısı: NANYA..sümerlilergök cisimlerini incelemekte daha ileriye giderek burçlarıkeşfettiler.burçlardan yola çıkarak bir yılı 12 aya,12 ayı günlere,günleri 12saate,12 saati 60 dakikaya ve 60 dakikayı da 60 saniyeye bölerek takvimikeşfetmiş oldular.
Sonuçolarak:tüm yıldızları yaratan ve bunları harekete geçiren bir güç olmalıydı.bugüç bir tanrı idiı.bu tanrıya An ismini vererek en büyük tanrılarını yaratmışoldular.AN’ın sayesinde bilgi sahibi olduklarını düşündüler.her yıl hayvanlarındoğurduğu toprağın yeşerdiği dönemlerde ekinlerine set çekip gelgitinürünlerini çürütmesine engel oldular.sümerliler: bilginin kaynağını onlaraverdiğini düşünen tanrıları An’a elde ettikleri tüm ürünleri sundular.ülkegiderek zenginleşip güçlendi.bu bilginin sahibi,bu verimleşmenin tek sebebi artıken büyük tanrıları An’dı.
SEVGİ KIZILCIK