Lisan Mektebi’nin Kapatılması - IRCForumları - IRC ve mIRC Kullanıcılarının Buluşma Noktası

17 Mayıs 2014, 16:13

Birçok defa açılıp kapatılan Lisan Mektebi’nin bir daha açılmamak üzere kapatılması 18 Ağustos 1892’de Hariciye Nazırı Mehmet Sait Paşa ve Sadrazam Cevat Paşaların ortak bir tezkeresi ile olmuştur. Tezkerenin yazılma tarihi ile onaylanması aynı günde olmuştur. Kapatılma gerekçesi olarak okula bir hayli masraf yapıldığı ve okulun istenilen derecede başarılı olamadığı ifade edilerek kapatılmasına ve yerine Mekteb-i Ali-i Diplomasi adıyla başka bir okulun açılmasına karar verilmiştir. Ergin, okulun hemen kapatılmasının sebebini Padişah’a yazılan bir jurnaldan kaynaklandığını söylemektedir. Buna göre Lisan Mektebi’ne öğrencilerin devamı sağlamak için sene başlarında Sadaret tarafından bütün bakanlık ve dairelere bir genelge gönderilerek memurların okula gitmelerinin teşvik edilmesi, devam edenlere de kolaylık gösterilmesi tavsiye edilirmiş, bu sırada bu genelgenin yanlışlıkla Şeyhülislâm’lık dairesine yollanması bu jurnale sebeb olmuştur. Burada bulunan gelenekçi memurlardan birinin “talebe-i ulûm Fransızca öğrenmeye teşvik ve bu suretle gâvurluğa tergib olunuyorlar” şeklinde verdiği jurnal üzerine Lisan Mektebi kapatılmıştır. Ergin, bu jurnalin Meşihât Mektupçusu Cemaleddin Efendi tarafından verildiğini iddia etmektedir. Jurnal meselesi hakkında elimizde Rıdvan Paşa’nın 12 Eylül 1892 tarihli bir yazısı bulunmaktadır. Bu yazıdan Lisan Mektebi’nin kapatılması hakkında bazı ipuçları bulmak mümkündür. Rıdvan Paşa, yazısında bütün okullarda Fransızca dersinin okutulduğunu, Lisan Mektebi’nde okuyacak olan öğrencilerin sadece yabancı dillerde iş gören memuriyetlere ait olmaları gerektiğini ve bunun Bab-ı Fetva gibi dairelere yayılmasının uygun olmadığını ve özellikle Bab-ı Fetva ile askeriye memurlarının okula devam etmelerinin tezkere ile teşvik edilmemesi gerektiğini bildirmektedir.

Lisan Mektebi yerine açılması düşünülen Mekteb-i Ali-i Diplomasi’nin Beşiktaş’ta açılması için hazırlıklar yapılmışsa da daha sonra bu teşebbüsten de vazgeçilmiştir. Bundan sonra Darülfünûn’da bir şube olmak üzere yeni bir Lisan Mektebi daha açılmasına karar verilmişse de yaptığımız araştırmalarda böyle bir okulun varlığı ile ilgili bir bilgiye ulaşamadık. Böylece yazımızın başında belirttiğimiz gibi yabancı dil konusundaki taassup XX. yüzyılın başlarına kadar devam etmiştir.

Okulun bütçesi Hariciye Nezareti’ne ait olduğu için okul kapatıldıktan sonra, okuldan açıkta kalan para için birçok memur maaşlarına ilave zam için dilekçeler vermişlerdir. Okul bütçesinin dört bini Dahiliye Nezareti’ne, altı bini Hariciye Nezareti’ne, 4500 kuruşu da Babıâli Sadaret Mektûbi ve Evrak kalemlerine ayrılmıştır.

Sonuç Osmanlı Devleti’nde yabancı dil bilgisi gerektiren memuriyetlere 1820’lerin başlarında Yahya Naci Efendi ve Başhoca İshak Efendi gibi mühtediler getirilmiştir. Böylece yabancı dil bilen Müslüman memurların yetiştirilmesine çalışılmıştır. Tanzimat dönemi reformlarını hayata geçiren Ali, Fuat, Ahmet Vefik, Safvet, Ahmed Arifi, Münif paşalar, Tercüme Odası’ndan yetişmişlerdir. Fakat Babıâli Tercüme Odası’nın zamanla, Osmanlı Devleti’nin idari teşkilatında yabancı dil öğretilen bir okul olma misyonunu yitirmesiyle Lisan Mektebi açılmıştır. Bu makalemizde Osmanlı modernleşmesi içinde açılması temel bir ihtiyaçtan kaynaklanan Lisan Mektebi’ni inceledik. Okulun birkaç defa açılıp kapatılması, Osmanlı Devleti’nin Batılılaşma teşebbüslerinde bir sistem eksikliğini açıkça ortaya koymuştur. Bu durum okulun tarihi gelişimi içinde bariz bir şekilde durmaktadır. Bununla birlikte Lisan Mektebi’nden Halil Hamid Paşazade Hamid Bey,Mustafa Mazhar Bey, Fatih Polis Komiseri Osman Efendi, Karakin Hasruyan Efendi, Rakım Açıkalın, Ali Fuat Bey (Türkgeldi), Rauf Yekta Bey, Mustafa Enver Bey, Adil Bey,Mustafa Fazıl Bey, Güney Afrika’da ilk Türk diplomatı olan Mehmed Remzi Bey gibi isimler yetişmiştir.

Sezai BALCI
Yrd. Doç. Dr. Giresun Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü
Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi’nin Sefaretnamesi, (Yay. Haz. Beynun Akyavaş)

Benzer Konular
Konu	Konuyu Başlatan	Forum	Cevaplar	Son Mesaj
Lisan Mektebi’nin Dersleri	Zen	Tarih	0	17 Mayıs 2014 16:13
Lisan Mektebi’nin Üçüncü Kez Açılması	Zen	Tarih	0	17 Mayıs 2014 16:12
Lisan Mektebi’nin İkinci Defa Açılması	Zen	Tarih	0	17 Mayıs 2014 16:12
Lisan Mektebi’nin Açılması	Zen	Tarih	0	17 Mayıs 2014 16:12
Lisan Mektebi	Zen	Tarih	0	17 Mayıs 2014 16:11

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereğince sitemizde telif hakkı bulunan mp3,video v.b. eserlerin paylaşımı yasaktır. Yasal işlem olması halinde paylaşan kişi yada kişilerin bilgileri gerekli kuruma verilecektir.