Sözcükte Anlam konusunun ikinci kısmında anlam ilişkileri işlenmektedir.Sözcükte Anlam İlişkileri

1) Yakın Anlamlı Sözcükler: Anlamı aynı olmayıp birbirine benzeyen ya da yakın olan sözcüklerdir. Yakın anlamlı sözcükler eş anlamlı sözcüklerle karıştırılmamalıdır. Çünkü yakın anlamlı sözcükler her zaman eş anlamlı sözcüğün yerini tutmaz ve cümle içinde kullanıldığında istediğimiz anlam ortaya çıkmaz.
Gezmek ve yürümek sözcükleri yakın anlamlıdır.
- Anadolu’yu gezdim. => normal bir cümle iken…
- Anadolu’yu yürüdüm. => birbirinin yerini tutmaz.
2) Eş Anlamlı Sözcükler: Yazılışları ayrı ancak anlamları aynı olan sözcüklerdir. Cümle içinde birbirinin yerine kullanılabilen eş anlamlı kelimelerin oluşma sebebi dilimize yabancı dillerden kelimelerin eklenmesiyle oluşmaktadır.
Kpss lisans Türkçe sorularında bize iki kelime verip bunlar eş anlamlı mıdır diye sormaz. Bize gerekli olan şey o sözcüklerin cümle içinde ne anlam kazandığıdır.
Bahtı kara.
Siyah önlüklü çocuk.

Bu iki cümlede kara ve siyah kelimeleri eş anlamlı olmasına rağmen cümle içerisinde kullanıldığında biri mecazi anlam biri gerçek anlam taşır ve bu ikisi eş anlamlıdır denilemez. Eş anlamlı olmanın ilk şartı kelimelerin öncelikle gerçek anlamda kullanılmasıdır.
Sözcükte anlam konusunda eş anlamlı sözcüklerle ilgili kpss bazında söyleyebileceğimiz diğer bir uyarıda eş anlamlı sözcüklerin kullanılmasıyla oluşan anlatım bozukluğudur.
- Bu maçı kazanacağına ihtimal ya da olasılık vermiyordu.
Görüldüğü üzere eş anlamlı iki sözcük aynı cümlede kullanıldığında ortaya bir anlatım bozukluğu çıkmaktadır.
3) Sesteş (Eş Sesli) Sözcükler: Yazılışları ve okunuşları aynı ancak anlamları farklı sözcüklerdir. Yüz, gül, yaz gibi sözcükler cümle içinde farklı anlam taşıyabilmektedir. Her sözcüğün yazılışı aynı diye sesteş diyemeyiz. Cümle içinde bu anlam değişebilir.
- Tenis maçında gözüne top çarptı.
- Çantasını dolabın gözünde unutmuş.
Bu iki cümlede geçen göz kelimesi aynı okunuşa sahip olabilir ama sesteş değillerdir. Çünkü ikinci cümledeki göz kelimesi yan anlam olarak kullanılmıştır. Sesteş özelliği aranabilmesi için ilk önce yine gerçek anlam taşıması şarttır.
4) Zıt (Karşıt) Anlamlı Sözcükler: Sadece anlamca birbirinin karşıtı olan sözcüklerdir. Zıt anlam aranabilmesi için yine ilk şart sözcüklerin gerçek anlamda kullanılmış olması gerekmektedir. Aynı şekilde olumluyu olumsuz yapan eklerle oluşan sözcükler zıt anlamlı olamaz.
Zengin – fakir, yüksek – alçak, uzun – kısa, gitmek – kalmak
kelimeleri zıt anlamlı iken;
gitmek – gitmemek ya da sevmek – sevmemek
kelimeleri zıt anlam taşımaz, sadece anlamları olumsuza dönmüştür.
5) Genel – Özel Anlamlı Sözcükler: Bir türün tamamını kapsayan kelimeler genel, tür içinde sadece tek bir varlığı kapsayan kelimeler de özel anlamlı sözcüklerdir. Kpss sorularında ”hangi cümlede genelden özele gidilmiştir” ya da ”hangi cümledeki altı çizili sözcük genel – özel anlamdadır” tarzında sorular çıkmaktadır.
6) Nitel – Nicel Anlamlı Sözcükler: Kısaca bir varlık sayılabiliyorsa ya da ölçülebiliyorsa nicel anlamlı, sayılamıyor ya da ölçülemiyorsa o sözcük nitel anlamlı sözcüktür.
– Çocuğun kafasına büyük bir taş çarptı. => Nicel, ölçülebilir.
– Pazar bir anda kalabalık oldu. => Nicel, sayılabilir.
– Çok kötü bir yemek yapmıştı. => Nitel, sayılamaz ya da ölçülemez.

7) Soyut – Somut Anlamlı Sözcükler: Sözcükte anlam ilişkileri bakımından soyut ve somut anlamlı kelimeleri şu şekilde basit bir şekilde tanımlayabiliriz. Duyu organlarımızın herhangi biriyle algılayabildiğimiz sözcükler somut , algılayamadıklarımız ise soyut anlamlı sözcüktür diyebiliriz. Sözcükte anlam konusu içerisinde yer alan soyut – somut anlamlı sözcükler Kpss sınavı sorularında genelde somutlaştırma ve soyutlaştırma olarak karşımıza çıkmaktadır.
* Somutlaştırma: Soyut anlamlı bir sözcüğün cümle içinde somut anlama gelecek şekilde kullanılmasıdır.
– Fakirlere yardım etmek amacıyla bir organizasyon düzenledi. => Burada ”fakir” sözcüğü tek başına soyut bir anlam taşırken, ”fakir insanlar” anlamına dönerek somutlaştırılmıştır.
* Soyutlaştırma: Somut anlamlı bir sözcüğün cümle içinde soyut anlama gelecek şekilde kullanılmasıdır.
– Kardeşinde de hiç kafa yokmuş. => Burada ”kafa” sözcüğü tek başına somut bir anlam taşırken, ”akıl” anlamına dönerek soyutlaştırılmıştır.
8) Yansıma Sözcükler: Doğada bulunan seslerin taklidi ile oluşan sözcüklerdir. Bir sözcüğü yansıma sözcük olup olmadığını anlamak için sözcüğün köküne bakmamız yeterli olacaktır. Eğer sözcüğün kökü doğadaki bir sesi karşılıyorsa yansıma sözcüktür.
- Patırtı => pat, havlama => hav, tıkırtı => tık bunlar yansımadır.
- Kükreme, sızıntı, ötmek gibi kelimeler yansıma değildir.