Çevrimdışı

1.7. Türkiye'de ve Dünyada Linux
Eğer Linux'u sever ve bu sistemin yaygınlaşmasında, bihaber kullanıcılara tanıtımında öncülük etmek isterseniz, bu bölüm tam size göredir.
Henüz tüzel kişiliği olmayan Türkiye Linux Kullanıcıları Grubu sayfası Türkiye'de Linux çalışmaları için iyi bir başlangıç noktasıdır. Türkçe ve İngilizce Türkiye'deki en geniş kapsamlı Linux sunucusunun genişlemesinde yeni fikirlere, çözüm önerilerine ihtiyaç vardır. Bu da ancak Linux seven bir kitlenin varlığıyla mümkündür.

Dünyada ve Türkiye'de Internet Servis Sağlayıcıları (İSS) Linux'u uzunca bir süredir ticari olarak kullanıyorlar. Uygulama yazılımları da bu yönde kullanıcıların hizmetine sunuluyor. Fakat güvenlik sorunları nedeniyle Linux kullanan servis sağlayıcıları, müşterilerini bu hizmetten yoksun tutuyorlar. Açık sistem kavramının yaygınlaşması da bu sebepten dolayı sekteye uğruyor. [Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...] adresinde, ticari uygulama yazılımlarına destek veren bir proje yeralmakta.

SSC (Specialized Systems Consultants), ``Linux Journal'' adında bir dergiyi başarıyla dağıtıyor. Tirajı onbinleri bulan bu aylık dergide bu işletim sistemini aktif kullanan herkes için, her konuda, her düzeyde makale bulmak mümkündür.

1.8. Linux ve Donanım Desteği
Bir işletim sisteminin tüm kartları tanıması, tüm sabit disklerle çalışabilmesi, tüm giriş/çıkış kartlarıyla uyum içinde çalışması mümkün değildir. Bu konuda çok iddalı olan tak-çalıştır sistemine sahip Windows95 bile bazen yetersiz kalabilmekte. Linux da piyasada yeralan hemen hemen bütün donanımlarla birlikte çalışabilir.
Linux, üzerinde matematiksel işlemci olsun veya olmasın Intel 386SX/DX, 486SX/DX/SX2/DX2/DX4, Pentium ve PentiumPro işlemcilerde sorunsuz çalışır. Bunlarla beraber (Cyrix 486 tabanlı işlemcilerinde nadiren sorun çıkarsa da) AMD, Cyrix gibi firmaların işlemcileri de Linux tarafından desteklenir. Matematik işlemcisi olmayan bilgisayarlarda Linux'un beyni sayılan çekirdek, matematik işlemcisine gerek duyulan kod parçalarında bu işlemciyi emüle edebilir. Burada belirtilen IBM uyumlu PCler dışında ALPHA, PowerPC, MIPS, farklı Sparc modelleri, PA-RISC gibi birçok farklı işlemciye de başarılı bir şekilde taşınmıştır.

Linux, kişisel bilgisayarlarda kullanılan ISA, VLB (Vesa Local Bus - yerel veri yolu), EISA, MCA (IBM Microchannel) veya PCI veriyolu mimarisi ile çalışabilirler.

Linux, SMP (symmetric multi processor) olarak da bilinen birden fazla işlemcili bilgisayarlar üzerinde de çalışabilir ve birden fazla işlemciyi en verimli şekilde kullanır.

Kişisel bilgisayarların kullandığı 80x86 tabanlı işlemciler dışında, taşınan ve sorunsuzca çalıştığı bilinen işlemciler ve bilgisayarlar ile konu hakkında daha fazla bilgi alınabilecek Internet adresleri aşağıda verilmiştir.


● Linux/68000
● Linux/MIPS
● Linux/PowerPC
● Linux for Acorn
● MacLinux
● Compaq Deskpro XL
● IBM PS/2 MCA systems
● Compaq Contura Aero
● IBM ThinkPad
● Linux/MIPS
● Linux/Alpha
● HP PA-RISC
● SPARC/Linux
Linux, metin modu kullanırken tüm ekran kartlarıyla (Hercules, CGA, EGA, CGA, IBM monokrom) sorunsuz çalışır. X Pencere çalıştırmak isterseniz hızlandırılmış bir SVGA kart önerilir. Sürekli yenileri eklense de aşağıda şu anda desteklenen kartların tam listesi vardır.


● Hercules mono
● VGA / VGA Mono
● EGA
● ARK Logic ARK1000PV/2000PV, ARK1000PV/VL
● ATI VGA Wonder, ATI Mach32, ATI Mach8, ATI Mach64
● Cirrus 542x, 543x, 62x5, 6420/6440
● OAK OTI-037/67/77/87
● Trident TVGA8900, TVGA8800, TVGA9xxx
● Tseng ET3000/ET4000/W32, ET4000/W32/W32i/W32p, ET4000AX
● IBM 8514/A, IBM XGA, XGA-II
● IIT AGX-010/014/015/016 (16 bpp)
● Oak OTI-087, OTI-067, OTI-077
● S3 911, 924, 801, 805, 928, 864, 964, Trio32, Trio64, 868, 968
● Weitek P9000 (16/32 bpp)
● Diamond Viper VLB/PCI
● Orchid P9000
● Western Digital PVGA1, WD90C00/10/11/24/30/31/33
● Avance Logic AL2101/2228/2301/2302/2308/2401
● Chips & Technologies 65520/65530/65540/65545
● Compaq AVGA
● Genoa GVGA
● MCGA (320x200)
● MX MX68000/MX68010
● NCR 77C22, 77C22E, 77C22E+
● RealTek RTG3106
● Video 7 / Headland Technologies HT216-32
● Western Digital/Paradise PVGA1, WD90C00/10/11/24/30/31/33
● Hyundai HGC-1280
● Sigma LaserView PLUS

1.8.1. Sabit Diskler ve Sabit Disk Denetleyicileri
Linux, standart IDE, bazı ESDI, hemen hemen tüm SCSI ve nadiren kullanılsa da MFM ve RLL denetleyicilerini desteklerler. Aslında Linux çalıştırmak için sabit diske gerek yoktur. Ağ üzerinden, Bootp protokolü yardımıyla Linux yüklü başka bir bilgisayarın kaynaklarını kullanmak mümkündür. Sabit disk denetleyiciniz en az 16 bit olmalıdır. Genellikle MS-DOS altında sorunsuz çalışan her sabit diski Linux da görebilir.
Sabit disk üzerinde Linux için bir miktar yer ayırmalısınız. Birden fazla disk de kullanabilirsiniz, Linux her diski ayrı bir dizin altından erişebilir. Bu konuda daha geniş bilgiyi Linux kurulumu bölümünde bulabilirsiniz.

Sabit diskler, denetleyicileri desteklendiği sürece Linux altında kullanılabilirler. Artık neredeyse tüm CD-ROM'lar SCSI denetleyicilerle çalışıyorlar. Bir SCSI denetleyiciniz varsa makinanız CD-ROM'u da tanıyacaktır. Linux, CD-ROM'ların standart iso9660 dosya sistemini de tanır.

Desteklenenen kartlar,


● AMI Fast Disk VLB/EISA
● Adaptec AVA-1505/1515, AHA-1510/152x, AHA-154x, AHA-174x, AHA-274x, AHA-2940/3940, ACB-40xx
● Always IN2000
● BusLogic (ISA/EISA/VLB/PCI)
● DPT PM2001, PM2012A (EATA-PIO)
● DTC 329x (EISA) (Adaptec 154x compatible)
● Future Domain TMC-16x0, TMC-3260 (PCI), TMC-8xx, TMC-950
● Media Vision Pro Audio Spectrum 16 SCSI (ISA)
● NCR 5380 generic, 53c400, 53c406a, 53c7x0, 53c8x0 (PCI)
● Qlogic / Control Concepts SCSI/IDE (FAS408) (ISA/VL
● Seagate ST-01/ST-02 (ISA)
● SoundBlaster 16 SCSI-2 (ISA)
● Trantor T128/T128F/T228 (ISA)
● UltraStor 14F (ISA), 24F (EISA), 34F (VL
● Western Digital WD7000 SCSI
● AMD AM53C974, AM79C974 (PCI)
● Adaptec SCSI-MFM/RLL bridgeboard
● Iomega PC2/2B
● Qlogic (ISP1020) (PCI)
● Ricoh GSI-8

1.8.2. Ethernet Kartları
Piyasada çok çeşitli ethernet kartları vardır. Genellikle yaygın olarak kullanılanlar 3Com veya NE2000 uyumlulardır. Aşağıda desteklenen ethernet kartların bir listesi yeralmaktadır. PCMCIA, Tokenring, ISDN, AX25 kartlarının uyumlu olanları, çok nadir kullanıldıkları için burada belirtilmeyecektir.

● 3Com 3C501, 3Com 3C503, 3C505, 3C507, 3C509/3C509B (ISA) / 3C579 (EISA)
● AMD LANCE (79C960) / PCnet-ISA/PCI (AT1500, HP J2405A,
● NE1500, NE2100, NE2000, NE1000
● AT&T GIS WaveLAN
● Allied Telesis AT1700
● Ansel Communications AC3200 EISA
● Apricot Xen-II
● Cabletron E21xx
● DEC DE425 (EISA) / DE434/DE435 (PCI), DEC DEPCA
● HP PCLAN 27245, 27247, 27252A, 10/100VG PCLAN
● Intel EtherExpress, EtherExpress Pro
● New Media Ethernet
● Racal-Interlan NI5210, NI6510
● PureData PDUC8028, PDI8023
● SEEQ 8005
● SMC Ultra
● Schneider & Koch G16
● Western Digital WD80x3
● Zenith Z-Note / IBM ThinkPad 300 built-in adapter

1.8.3. Ses Kartları
Linux üzerinde hemen her türlü ses kartı desteği var. SoundBlaster16 ses kartlarının üzerinde ASP çipi veya 4.11 ve 4.12 DSP (digital signal processor - sayısal ses işleyici) bulunanları Linux üzerinde kullanamazsınız.
Desteklenen ses kartları,


● 6850 UART MIDI
● Adlib (OPL2)
● Audio Excell DSP16
● Aztech Sound Galaxy NX Pro
● Crystal CS4232
● CHO-PSS (Orchid SoundWave32, Cardinal DSP16)
● Ensoniq SoundScape
● AWE 32
● Gravis Ultrasound, Gravis Ultrasound MAX
● Logitech SoundMan Games, Logitech SoundMan Wave
● Logitech SoundMan 16 (PAS-16 uyumlu)
● MPU-401 MIDI
● MediaTriX AudioTriX Pro
● Media Vision Premium 3D (Jazz16), Pro Sonic 16 (Jazz), Pro Audio ● Spectrum 16
● Microsoft Sound System (AD1848)
● OAK OTI-601D cards (Mozart)
● OPTi 82C928/82C929 cards (MAD16/MAD16 Pro)
● Sound Blaster, Sound Blaster Pro, Sound Blaster 16
● Turtle Beach Wavefront cards (Maui, Tropez)
● Wave Blaster

1.8.4. Fare
Linux, Microsoft serial mouse, Mouse Systems serial mouse, Logitech Mouseman serial mouse, Logitech serial mouse, ATI XL Inport busmouse, Microsoft busmouse, Logitech busmouse ve PS/2 mouse destekler.
Genellikle kullanacağınız farenin türü Microsoft ya da Mouse Systems serial mouse olacaktır.


1.8.5. Modem, Yazıcı ve Oyun Çubuğu
Hem internal (kasa içine takılan) hem de external (kasanın dışında kalan) tüm modemler Linux tarafından desteklenir. Aynı şekilde paralel veya seri porta takılan her yazıcı ve çizici desteklenir. İsterseniz bunları yerel bir ağ üzerinden birden fazla makinaya paylaştırabilirsiniz. Linux altında lpr yazılımı, yazıcılara erişimi sağlamak için kullanılır.
Oyun çubukları için sürücüler ister doğrudan çekirdeğe eklenebilir, istenirse de modül olarak derlenebilir.

Aşağıda, Linux'un desteklediği giriş/çıkış kartlarının geniş bir listesi vardır.


● AST FourPort and clones
● Accent Async-4
● Arnet Multiport-8
● Bell Technologies HUB6
● Boca BB-1004, 1008, BB-2016, IO/AT66, IO 2by4
● Computone ValuePort
● DigiBoard PC/X (4, 8, 16 port)
● Comtrol Hostess 550 (4, 8 port)
● PC-COMM 4-port (4 port)
● SIIG I/O Expander 4S (4 port, uses 4 IRQ's)
● STB 4-COM (4 port)
● Twincom ACI/550
● Usenet Serial Board II (4 port)
● Cyclades Cyclom-8Y/16Y (8, 16 port) (ISA/PCI)
● Stallion EasyIO, EasyConnection 8/32, 8/64

1.9. Linux'un Getirileri ve Götürüleri
Pekçok insan, ``neden Linux?'' diye sorabilir. Belki de cevap önce kullanıcının kendini tanıması ile bulunabilir. Değişik yerlerde Linux kullanılması ve bunun sonuçları hakkında gözlemlediklerimizin ışığı altında çok kabaca:
Eğer,

Bilgisayarla ilişkiniz belirli paket programlara dayanıyorsa, bilgisayar kullanmak için bilgisayar konusunda bilgi sahibi olmanız gerektiğine inanmıyorsanız, bilgisayar ile uğraşmak hoşunuza gitmiyorsa, sorunlarınızı kendi başınıza çözmeyi denemekten hoşlanmıyorsanız, bir sorun çıktığında para vererek de olsa bu sorununuzu birisi aracılığı ile çözmek istiyorsanız

Linux kesinlikle size göre değil.

Ama eğer,

Bilgisayarınızla ilgilenmekten hoşlanıyorsanız, bilgisayarda çıkan problemlerle uğraşmak hoşunuza gidiyorsa, diğer işletim sistemlerinin sizi sıktığına ve sınırladığına inanıyorsanız, donanımınızdan daha çok performans istiyorsanız, UNIX işletim sistemi ile çalışmayı seviyorsanız

Linux size göre olabilir.


1.9.1. Getirileri
UNIX işletim sistemine sahip bir bilgisayar kullanmak istiyorsanız ve bu işletim sisteminde platforma bağımlı bir yazılım kullanmıyorsanız, Linux ideal bir çözümdür.
Linux ücretsizder. Sadece işletim sisteminin maliyeti açısından değil, verdiği performans için ihtiyaç duyduğu donanım açısından da çok ucuzdur. Üstüne üstlük çok kullanılan ve bol yedek parçası bulunan bir platform altında çalıştığı için belirli bir Linux sisteminin performansını artırmak için yapılması gereken yatırım başka bir UNIX iş istasyonunu aynı oranda geliştirmek için gereken yatırıma göre çok düşüktür. Herhangi bir Sun bilgisayarın hafizasını iki katına çıkarmak için harcanacak para ile bir Linux-PC'nin hafizasını iki katına çıkarmak için harcanması gereken parayı kıyaslamayı deneyin. Fakat şirketler bazında Linux'un bedava bir işletim sistemi olması genelde gözardı edilir.

Bir Linux makine bu sayede sadece işletim sistemi açısından değil donanım olarak da ucuza gelmektedir.

Linux hızla geliştirilmektedir. Bu gelişimin en büyük yararı, eksikliklerin kullanıcıların talepleri ve çabaları sonucunda hızla giderilmesidir. Linux diğer tüm işletim sistemlerine göre belirli bir donanım için daha hızlı destek verebilmektedir.

Linux çok değişik donanımlar ve servisler icin özel olarak hazırlanır. İşletim sisteminin temelini oluşturan çekirdek kullanıcı tarafından da derlenebildiği için, bu derleme sırasında sadece kullanım amacına yönelik alt programlarla donatılır. Bu genel olarak daha sistemin performansını artırmaktadır. (Örnek olarak SCSI donanımınız yoksa çekirdeğinizde SCSI ile ilgili alt programlara yer vermezsiniz)