Çevrimdışı

Yrd. Doç. Dr. Ali Duman

05.09.2008

Değerli okurlarım, bildiğiniz gibi İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde çalışmaktayım. Fakültemiz Temel İslam Bilimleri Bölümü haftalık olarak seminerler düzenlemektedir. Bu seminerlerden bir kaçını daha önce yazmıştım. Bu haftaki yazımda, Dr. Mustafa Bozkurt tarafından anlatılan “Kelamcılarda Bilginin Tanımı Problemi” konulu semineri özetleyeceğim. Bu seminer 06.05.2008 tarihinde verildi.

Bilginin temel unsurları: Bilen, bilinen, bilmedir.

Bilgi: Bilen ile bilinen arasındaki ilişki demektir.

Mutezile Kelamcılarına göre bilgi: Bir şeye olduğu haliyle itikat etmektir. Kadı Abdulcabbar, Mutezilenin bu tanımını eleştirerek, mukallid bilmez ama bir şeye olduğu gibi itikad edebilir der. Dolayısıyla Kadı Abdulcabbar bilmenin itikalda sınırlandırılamayacağını söyler. Mutezilenin bu tanımına “sükunu nefs” kavramını ekleyerek bilgiyi, bilenin bildiğe şey konusunda mutmain (sükunu nefs) olmasını gerektiren bir anlamdır ki, bu anlam ile bilen kimse bilmeyenden ayrılır ki, bir şeye olduğu şekliyle bilen kimsen mutmain olarak itikat etmesidir.

Sünni kelamcılar, Mutezilenin bilgi tanımındaki itikad kavramını eleştirirler. Zira bilgi itikat değildir. Ebu’l-Muin en-Nesefi’ye göre Mutezile itikat kavramını kullanırken, Allah’ın bilgi sıfatını nefy etmek için kullanmışlardır. Zira bu tanıma göre Allah’ın mu’tekid (inanan) olarak tanımlanması söz konusudur ki, bu muhaldir.

Diğer kelamcılar bilgi ile itikadın farklı ve çelişik şeyler olduğunu söylerler.

Maturidi’ye göre bilgi: Kendisinde bulunan kimseye, zikr olunan şeyin açık hale gelmesini söyleyen bir sıfattır.

Eş’ariye göre bilgi: Ona sahip olan kimsenin alim olmasını gerektiren bir sıfattır. Bilgi bilineni olduğu gibi idrak etmek, anlamaktır.Eş’ari’nin bu tanımı bir çok eleştirilere muhatap olmuştur.

Bakıllani’ye göre bilgi: malum nasıl ise öylece bilmektir, marifettir. Bilgi, bilineni bilmektir.

Gazali’ye göre bilgiyi tanımlamak zordur. Ona göre bilgi: Bilinenin hakikatine uygun olan suretin kalpte oluşmasıdır.

İbn Sinaya göre bilgi: Bilen ile bilinen arasında bulunan ilişki durumundadır. İbn Sina’nın bir diğer bilgi tanımı ise şöyledir: Bilgi herhangi bir şey hakkında sahip olduğumuz kesin kanaattir.

Razi’ye göre bilgi tanımlanamaz. Buna rağmen Razi bilgiyi tanımlamıştır. Ona göre bilgi: Özel bir nispet ve özel bir ilişkidir. Biz bir şeyi bildiğimiz zaman bilinen ile aramızda özel bir ilişki kurarız, bu bilgidir.