Çevrimdışı

İÇİNDEKİLER



GİRİŞ .................................................. .................................................. ..........................1
1. FRANCHİSİNG .................................................. .................................................. ......2
1.1. Frinchising’in Terim ve Tanımları .................................................. ....................3
2. FRANCHİSİNG TÜRLERİ .................................................. ......................................4
2.1. Ulusal Franchising .................................................. ............................................5
2.2. Uluslararası Franchising .................................................. ...................................5
2.3. Ürün ve Marka Franchising’i .................................................. ............................5
2.4. Master Franchise .................................................. ...............................................5
2.5. İşletme Sistemi Franchisingi .................................................. .............................6
3. FRANCHİSİNG’DE TEMEL İLKELER .................................................. .................7
3.1.Dürüstlük İlkeleri .................................................. ...............................................7
3.2. Yönlendirici İlkeler .................................................. ...........................................7
4. FRANCHİSİNG'İN TARİHSEL GELİŞİMİ .................................................. ............9
5.TÜRKİYE'DEKİ FRANCHİSİNG UYGULAMALARI ..........................................10
6. FRANCHİSİNG SİSTEMİNİN TÜRKİYE AÇISINDAN ÖNEMİ .........................11
7.FRANCHİSİN SİSTEMİNİN AVANTAJ ve DEZAVANTAJLARI........................14
7.1. Franchising sisteminin franchisee açısından yararları ......................................14
7.2. Franchising Sisteminin Franchisee Açısından Dezavantajları .........................15
8.FRANCHİSE ALMAYI DÜŞÜNENLERİN DİKKAT ETMESİ GEREKEN UNSURLAR .................................................. .................................................. .............18
9. FRANCHİSİNG SİSTEMİNİN VERGİSEL YÖNÜ ...............................................30
KAYNAKÇA .................................................. .................................................. ............32

 

Çevrimdışı

GİRİŞ

Yeni bir işletme kurmak veya kurulu bir işletmeyi gerek ulusal gerekse uluslararası sosyal, ekonomik ve politik koşullar ve bu koşullarda meydana gelen sürekli değişimlere uyumlu kılarak başarıya eriştirmek ferdi yatırımcılar açısından çok güçtür. Küçük işletmelerin bu güçlükleri çözmeleri, özellikle büyük işletmelerin sağladığı olanaklardan yararlanarak daha kolay olmaktadır.

Bir dağıtım ve pazarlama sistemi olan Franchising, iki taraf arasında süreklilik gösteren ve ticari ilişkiye dayanan bir anlaşmadır. Franchising, bir işletme sistemi çerçevesinde yapılan satış etkinliklerinde denenmiş, kendini ispat etmiş bir markanın desteği ve güvencesi altında iş yapan, birbirinin kopyası firmaların mal ve hizmet dağılımına yönelik olarak belli bir bedel karşılığında söz konusu marka ve sistemin sahibi olan firma (Franchisor) ile girmiş oldukları bağımsız bir ticari ilişki türüdür.

Franchising sisteminde taraflar arasında, sözleşme ile tespit edilen uzun dönemli bir iş ilişkisi bulunmaktadır. İki taraf arasında yapılan görüşmeler sonucunnda şartları belirlenen sözleşmedeki en önemli konulardan birisi, franchisee tarafından yapılacak ödemelerdir. Yatırımcı bir franchise satın aldığında, yılların tecrübesi ile birlikte denenmiş ve başarısı kanıtlanmış bir metodu da satın almaktadır. Franchising anlaşması süresince franchisor, franchisee'e tanıtım, reklam, eğitim, malzeme gibi her türlü hizmet ve desteği sunmaktadır. Ayrıca, franchisor franchise satın alan işletmeyi çok yakından izlemektedir. Çünkü franchisee'nin iyi ismini lekeleyecek bir hareketi ya da kötü söylentiler, sistemi olumsuz olarak etkileyebilmektedir.

 

Çevrimdışı

1. FRANCHİSİNG


Yeni bir işletme kurmak veya kurulu bir işletmeyi gerek ulusal gerekse uluslararası sosyal, ekonomik ve politik koşullar ve bu koşullarda meydana gelen sürekli değişimlere uyumlu kılarak başarıya eriştirmek ferdi yatırımcılar açısından çok güçtür. Küçük işletmelerin bu güçlükleri çözmeleri, özellikle büyük işletmelerin sağladığı olanaklardan yararlanarak daha kolay olmaktadır.


Bir dağıtım ve pazarlama sistemi olan Franchising, iki taraf arasında süreklilik gösteren ve ticari ilişkiye dayanan bir anlaşmadır. Franchising, bir işletme sistemi çerçevesinde yapılan satış etkinliklerinde denenmiş, kendini ispat etmiş bir markanın desteği ve güvencesi altında iş yapan, birbirinin kopyası firmaların mal ve hizmet dağılımına yönelik olarak belli bir bedel karşılığında söz konusu marka ve sistemin sahibi olan firma (Franchisor) ile girmiş oldukları bağımsız bir ticari ilişki türüdür. AB ülkeleri ile rekabette franchising anlaşmasına ihtiyaç duyabileceğiniz düşünülerek bu konuda kitapçığımıza alınmıştır.


Franchising işleminde,franchising veren franchisor ile, franchising alan franchisee olmak üzere iki taraf bulunmakta, işlem konusu olan işletme, marka ya da isim hakkına da Franchise denmektedir. Franchisor, piyasada tanınmış ve yerleşmiş bir ismin ya da markanın işletme hakkını veren taraftır. Franchisor; isim, marka, işletme hakkı yanında, girişimciye teknik, idari, mali, pazarlama ve eğitim konularında hizmetler sunmaktadır. Bu hizmetler girişimcinin başarı şansını arttırıcı etki yapmaktadır. Franchısee ise işletmesini bağımsız olarak yöneten, isim, işletme hakkı ya da marka ve diğer hizmetleri belirli bir bedel karşılığında alan taraftır.

Franchising sisteminde taraflar arasında, sözleşme ile tespit edilen uzun dönemli bir iş ilişkisi bulunmaktadır. İki taraf arasında yapılan görüşmeler sonucunnda şartları belirlenen sözleşmedeki en önemli konulardan birisi, franchisee tarafından yapılacak ödemelerdir. Yatırımcı bir franchise satın aldığında, yılların tecrübesi ile birlikte denenmiş ve başarısı kanıtlanmış bir metodu da satın almaktadır. Franchising anlaşması süresince franchisor, franchisee'e tanıtım, reklam, eğitim, malzeme gibi her türlü hizmet ve desteği sunmaktadır. Ayrıca, franchisor franchise satın alan işletmeyi çok yakından izlemektedir.Çünkü franchisee'nin iyi ismini lekeleyecek bir hareketi ya da kötü söylentiler, sistemi olumsuz olarak etkileyebilmektedir.

1.1. Frinchising’in Terim ve Tanımları

Franchisor
Sistemin ve markanın haklarına sahip olan ve franchise anlaşması ile bu hakları üçüncü şahıslara kullandıran kişi/kuruluştur.

Franchisee
Sistemin ve markanın belli bir satış- hizmet noktası ve/veya bölgesi için haklarını anlaşma ile alarak uygulayan bağımsız yatırımcıdır.


Franchise Kullanım Bedeli
Franchisee'nin, işletme süresince sistemi ve markayı kullanması karşılığında periyodik olarak franchisor'a ödediği, sabit veya hasılata göre belirlenen bedeldir.

 

Çevrimdışı

Franchise Giriş Bedeli
Franchise alanın sisteme girmek için franchisor'a ödediği başlangıç bedelidir.

Franchising

Birbirinden bağımsız iki taraf arasında oluşturulan sözleşmeye dayalı bir ilişkiyi tanımlıyor. En yalın anlatımıyla franchisingi, ‘hak sahibine verilen para karşılığında belirli sınai hakları ticari alanda kullanma izni’ olarak özetlemek mümkündür. Franchising sözleşmeleri, bir ürün, bir marka ya da bir hizmeti kapsıyor olabilir. İmtiyaz sahibi tarafın, belirli bir süre şartı ve bazı sınırlamalarla ticari işlerini yürütmek üzere bu hakkı ikinci bir tarafa devretmesi söz konusudur. Franchising’in en önemli tarafı imtiyaz hakkını veren tarafın işin yönetim ve organizasyonu konusunda know-how yani bilgi ve destek sağlıyor olmasıdır.

Franchisee Fee

Franchisee’nin, isim, marka veya sistemi kullanma hakkı karşılığında franchisor’a ödediği başlangıç bedeli anlamına gelmektedir. Türkçe karşılığı ile ‘giriş bedeli’dir.

Royalty

Yıllık ciro ve kardan, anlaşmada belirlenen oranlarda yüzde olarak ödenen, bir lisans veya ticari marka sahibinin sahip olduğu hakları bir başkasına devretmesi karşılığında aldığı bedel demektir. Bunun karşılığı olan Türkçe terim ise ‘lisans bedeli’dir.


2. FRANCHISING TÜRLERİ

Franchising uygulamaları, uygulandığı ülkeye göre ve sunulan fırsatlar açısından iki grupta ele alınıyor. Sistem uygulandığı ülkeye göre; ‘ulusal’ ve ‘uluslararası’ olarak, sunulan fırsatlar açısından ise; ‘ürün ve marka franchising’ i ve ‘işletme sistemi franchising’i şeklinde sınıflandırılıyor.

2.1. Ulusal Franchising

Franchising sözleşmesi bir ülke sınırları içerisinde, şehirler ya da bölgeler arasında yapılıyorsa ‘ulusal franchising’,

2.2. Uluslararası Franchising

Sözleşme iki ülke arasında yapılıyorsa ‘uluslararası franchising’ olarak adlandırılmaktadır.

2.3. Ürün ve Marka Franchising’i

ABD'de üretici ve satıcı arasında bağımsız bir satış ilişkisi şeklinde başlayan ‘ürün ve marka franchising’i ise, satış ilişkisi çerçevesinde satıcı firmanın, kendini üretici firma ile özdeşleştirmeye 5 çalışmasını kapsamaktadır. Bu tür franchising esas olarak belirli bir marka ya da ticari unvanın kullanılmasını içermektedir. Ayrıca imtiyazı veren firma karşı taraf üzerinde sevk ve idare dahil, geniş ve sürekli bir denetim hakkına sahip olmaktadır. Bazı basit konularda, franchise alan kuruluş üretim safhasına da girebilmektedir. Otomobil ve kamyon satıcıları, benzin istasyonları, alkolsüz içki üreticileri bu tür franchising'in en tipik örneklerini oluşturmaktadır.

2.4. Master Franchise

Ana firma, kendi ülkesi dışında bulunan girişimciye doğrudan franchise verebileceği gibi, bir üçüncü taraf aracılığı ile dolaylı olarak da franchise verebilir. Böyle bir durumda master franchise gündeme gelir. Ana firma kendi ülkesinde veya yabancı ülkede bulunan bir girişimciyle master franchise anlaşması yapar ve belirli bir bölgede kendi adına franchise verme hakkını girişimciye verir. Ana firmanın sözleşme yaptığı franchise alan bu girişimciye “Master Franchisee”, bu özel uygulamaya da “Master Franchise” denir.

2.5. İşletme Sistemi Franchisingi


Burada franchisee ve franchisor arasında sadece ürün, servis ve marka alanında değil, bir bütün olarak işletme sistemi içerisinde pazarlama ve üretimle ilgili tüm faaliyetleri de içeren bir işbirliği yapılmaktadır. Daha basit bir anlatımla, bu tür franchising ‘akıl satmak’ olarak tanımlanabilir. Oteller, restoranlar, perakende satış mağazaları, kiralama ve danışmanlık hizmetleri bu sınıflandırma içerisinde yer almaktadır. Son yıllarda işletme sistemi franchising'inin büyüme hızı diğer franchising'lere göre daha fazladır. İşletme sistemi franchising'i diyebileceğimiz “Business Format Franchising” sözleşmesinde yer alan dört temel unsur ise şöyledir;

* Franchisor sahip olduğu belirli bir ismin veya markanın kullanılması için franchisee'ye izin verir.

* Franchisee üzerinde, sözleşme süresince davam eden bir denetim söz konusudur.

* Yine sözleşme boyunca franchisor, franchisee'ye belirli yardım ve hizmetlerde bulunur.

* Bu imtiyaza karşılık bedelin ödeme şekli olan ‘royalty’nin miktarı periyodik ödemeler şeklinde tespit edilir.

 

Çevrimdışı

3. FRANCHISING’DE TEMEL İLKELER

3.1.Dürüstlük İlkeleri

EFF. European Franchise Federation İlkeleri aynen kabul edilerek Türkiye’de uygulanmaya başlanmıştır. Bu ilkeler;

1) Franchise veren, franchising sisteminin yönlendiricisidir.

2) Franchise veren, franchising ağını kurmadan önce en azından bir ticari projeyi makul bir süreden beri bir pilot proje ile başarılı olarak uygulamış olmalıdır.
3) Franchise veren, franchising konusu olan sistemin sahibi olmak veya bunları başkalarına kullandırma hakkını verebilmek için o sistemin lisansına sahip olmak zorundadır.

4) Franchise veren, her franchise alana eğitim hizmetlerinin yanı sıra, sözleşme boyunca sürekli olarak gerekli ticari ve teknik yardım hizmetlerini vermek zorundadır.

5) Franchise alanlar kendi işletmelerinin gelişmesi ve büyümesi için gerekli performansı ve sistemin imajının ve markanın korunması için gerekli gayreti göstermek zorundadır.

6) Franchise alanlar, franchise verenlere veya onun görevlendireceği kişi ve kuruluşlara denetleme için gerekli belgeleri göstermek ve inceleme yapmalarına izin vermek zorundadır.

3.2. Yönlendirici İlkeler

a) Franchisor, kendisi ve Bireysel Franchisee'lerinden oluşan franchise sisteminin kurucusu ve uzun vadeli koruyucusudur.

b) Franchisor' un Yükümlülükleri; Franchisor aşağıdaki şartları yerine getirmelidir:

* Bir iş sistemini franchise zinciri haline getirmeden önce, makul bir süre boyunca ve en azından bir örnek işletmede işini başarıyla yürütmüş olmalıdır.

* Zincirin isim, marka ve diğer ayırt edici özelliklerinin sahibi olmalı veya yasal olarak kullanım hakkına sahip olmalıdır.

* Anlaşma süresince Bireysel Franchisee'ye başlangıçtaki eğitimi ve sürekli ticari ve/veya teknik desteği vermelidir.

c) Bireysel Franchisee'nin Yükümlülükleri; Bireysel Franchisee aşağıdaki şartları yerine getirmelidir;

* Franchise işletmesinin gelişmesi ve franchise sisteminin ortak kimliği ve saygınlığının korunması için azami gayreti göstermelidir.

* Franchisor'un verimli yönetimi için, Franchisee'nin performansının ve mali durumunun belirlenmesini kolaylaştıracak doğrulanabilir işletme bilgilerini vermelidir. Franchisor'un talebi üzerine, Franchisor'un ve/veya temsilcisinin, bireysel Franchisee'nin işletme kayıtlarında makul zamanlarda araştırma ve çalışmasına izin vermelidir .

* Anlaşma süresince ve bitiminden sonra Franchisor'un verdiği know-how'ı üçüncü şahıslara açmamalıdır.

d) Her İki Tarafın Sürekli Yükümlülükleri; Taraflar birbirleriyle ilişkilerinde dürüst davranmalıdırlar. Franchisor anlaşmasının her ihlalinde Bireysel Franchisee'sini yazılı olarak ikaz etmeli ve kusurun giderilmesi için makul süre tanımalıdır. Taraflar şikayet, tasa ve anlaşmazlıklarını samimiyet ve iyi niyet ile; dürüst ve makul temas, doğrudan temas ve müzakere ile çözmelidir.

4. FRANCHISING'IN TARİHSEL GELİŞİMİ

Tarihsel açıdan değerlendirmede; Ortaçağ Fransa'sında varolan feodal sistemin ilk franchising uygulaması olduğu söylenmekte ise de, modern anlamda bir dağıtım ve pazarlama yöntemi olarak Franchising, ilk kez 19. yüzyılın sonlarında A.B.D'de ortaya çıkmış ve 1970'li yıllarda da Avrupa'da hızla yaygınlaşmaya başlamıştır.

Türkiye'deki modern franchising uygulamaları ise, 1980'lerin ikinci yarısında uluslararası fast-food devleri Mc Donald's, Pizza Hut, Wendy's ve Kentucy Fried Chicken gibi şirketlerle başlamıştır.

Çıkış yeri olan A.B.D.'de ilk önceleri Singer Dikiş Makinaları Şirketi (1863), General Motors (1888) ve ilaç sektöründe Racall Şirketi (1902) başlayan franchising uygulamaları, daha sonra diğer otomobil üreticileri, Pepsi Cola, Coca Cola ve Seven Up gibi içecek firmaları, benzin istasyonu zincirleri ve çeşitli perakende satış mağazaları ile gelişmiş ve bugün yaklaşık 60 işkolunda kendini göstermektedir.
Bunlar arasında; otomobil kiralama, otomobil servis ürünleri, iş yardım servisleri, iş aracıları, ayakkabı, yapı dekorasyon, bilgisayar, kozmetik perakende satış mağazaları, eğitim, yiyecek, sağlık ürünleri ve servisleri, ev aletleri, kuru temizleme, fast-food, otelcilik ve lokantacılık gibi sektörler bulunmaktadır

 

Çevrimdışı

5. TÜRKİYE'DEKİ FRANCHISING UYGULAMALARI

Türkiye'de franchising sistemi, 1960'lı yıllarda şehirlerarası yolcu taşımacılığının gelişimi ile önem kazanmıştır. Buna bağlı olarak benzin istasyonlarının oluşumu, otobüs firmaları, bu firmalara ait bilet satışı belirli şartlarla ve sınırlamalarla diğer şehirlerdeki bağımsız ofislere verilmiştir.

1985 yılında Mc Donald's ile Türkiye'de başlayan, hemen ertesi yıl yerli bir franchisor olan Sagra tarafından takip edilen modern franchising uygulamaları, bugün yüze yakın yerli ve yabancı franchisor firma tarafından devam ettirilmektedir.
Hazır gıda dışında ilk franchising uygulaması, Alphagraphics'in Türkiye'ye gelmesi ile elektronik matbacılık sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu, cilt bakım ürünleri ve giyim sektöründeki gelişmeler izlemiştir.

Bugün Türkiye'de, fast food, temizlik, araç kiralama, çikolata, ofis-kırtasiye ürünleri, emlak kiralama, basımevi, iletişim, müzik market, kargo, yapı market, kozmetik, otomotiv gibi çok çeşitli sektörlerde franchising uygulamaları bulunmaktadır.

Sektörün resmi kuruluşu olarak görev yapan UFRAD Ulusal Franchising Derneği, 1991'den bu yana faaliyet göstermektedir .



6. FRANCHISING SİSTEMİNİN TÜRKİYE AÇISINDAN ÖNEMİ

Özellikle Türkiye gibi ülkeler açısından franchising sisteminin önemini ve sağlayacağı avantajları hatırlamak çok yararlı olacaktır:
Günümüzde, özellikle uluslararası geçerliliği olan bir marka yaratmak, inanılmaz ölçüde pahalı ve uzun soluklu çabalar gerektirmektedir.

Türkiye'de ise, marka ve marka yaratma bilincinin eksikliği özellikle uluslararası ekonomik ilişkilerde hissedilmektedir. Bugün Türkiye'nin gerçek anlamda tek uluslararası markasının "galatasaray" olduğunu söylemek belki de abartılı olmayacaktır. Bu koşullar altında, başarısını kanıtlamış uluslararası markaların ticari başarılarına ve potansiyellerine ortak olmak, bu markaların ardındaki işletme bilgisi ve deneyiminden yararlanmak için franchising sistemini kullanmak, Türkiye gibi ekonomik büyümesini hızlı, düşük maliyetli ve az riskli olarak gerçekleştirmek zorunda olan ülkeler açısından, ekonomik stratejinin önemli bir unsuru olabilir.

Bu tespit, sadece uluslararası ilişkiler açısından değil, ekonominin iç işleyişi açısından da geçerlidir. Türkiye'deki marka bilinci ve marka çeşitliliğinin, ekonominin belli bir kesimi dışında geliştiğini söylemek zordur. Bir kaç büyük şehir ve ekonomik açıdan gelişmiş bölgeler dışında Türkiye'de, bilinen markaların etkinliğini ve işletme kalitesini görmek bugün bile her zaman mümkün değildir. Bu durumda franchising, yurt içinde, bölgeler arasındaki gelişmişlik farklarının giderilmesi ve ekonominin nisbeten gelişmiş ve modern dünyayla entegre olmuş kesimlerinden yönetim bilgisi ve deneyimi aktarılması için de etkin bir yöntemdir.


Dünyada Franchising Sistemi Nasıl Yapılanmıştır?

Franchising yapılan her ülkede yalnızca bir dernek kurulmuştur. 1995 sonu itibariyle 36 ülkenin her birinde tek bir franchise derneği faaliyettedir.


Bu ülkeler sırasıyla: Almanya, ABD, Arjantin, Avustralya, Avusturya, Belçika, Brezilya, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Çin, Danimarka, Endonezya, Finlandiya, Fransa, Güney Afrika, Hollanda, Hong Kong, İngiltere, İrlanda, İspanya, İsrail, İsveç, İtalya, Japonya, Kanada, Macaristan, Malezya, Meksika, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Singapur, Slovakya, Yunanistan.


Franchising konusunda uluslararası örgütlerin en eskisi IFA (Uluslararası Franchise Derneği) ABD’de kurulmuştur. Amerika dışından franchise veren firmalardan 800 üyesi bulunmaktadır. Bütün ülkelerdeki dernekler, UFRAD da dahil olmak üzere IFA’da kardeş dernek statüsündedir. Avrupa’daki franchise derneklerinin üst kuruluşu ise, EFF-Avrupa Franchise Federasyonudur. UFRAD’ın EFF’ye üye olabilmesine izin veren Bakanlar Kurulu kararı çıkmış, üyelik için başvurulmuş, işlemleri halen sürmektedir. Her ülkede yalnızca bir tek derneğin olması, franchise derneklerine bir takım fonksiyonlar yüklemiştir. Devletten beklenecek hizmetlerin bir kısmını da bu dernekler üstlenmişlerdir.


Örneğin EFF, ‘Dürüst Franchise İlkeleri’ ile uygulamaya belli standartlar getirmiş ve üyelerinin uymasını zorunlu tutmuştur. ABD’deki ve Kanada’daki derneklerde kendi üyelerine yönelik benzeri ilkeler getirmişlerdir. Franchise Konusunda bilgi ve istatistiklerin toplanma yeri de dernek olmaktadır. Araştırmacılar ve yatırımcılar aradıkları bilgileri derneklerden edinmektedirler. Dernekler fuar düzenlenmesinde de öncü rol oynamaktadır.

 

Çevrimdışı

İşletme Sistemi Franchising'i nedir?

Franchisingin bir başka türü işletme franchisingidir. Burada Franchisee ve Franchisor arasında sadece ürün, servis ve marka alanında değil, bir bütün olarak işletme sistemi içerisinde pazarlama ve üretimle ilgili tüm faaliyetler yer alır. Çok basit bir anlatımla, bu tür franchising "Akıl Satmak" şeklinde tanımlanabilir.

Oteller, restoranlar, perakende satış mağazaları, kiralama ve danışmanlık hizmetleri bu sınıflandırma içerisinde yer alır. Son yıllarda işletme sistemi franchising'inin büyüme hızı diğer franchising'lere göre daha fazladır. İşletme sistemi franchising'i diyebileceğimiz "Business Format Franchising" sözleşmesinde yer alan 4 temel unsur şunlardır:


• Franchisor sahip olduğu belirli bir ismin veya markanın kullanılması için Franchisee'ye izin verir.

• Franchisee üzerinde, sözleşme süresince davam eden bir denetimi mevcuttur.

• Yine sözleşme boyunca Franchisor, Franchisee'ye belirli yardım ve hizmetlerde bulunur.

• Bu imtiyaza karşılık bedelin ödeme şekli olan "Royalty" nin miktarı periyodik ödemeler şeklinde tespit edilir.






7. FRANCHISIN SİSTEMİNİN AVANTAJ ve DEZAVANTAJLARI

7.1. Franchising sisteminin franchisee açısından yararları:

• Daha önce denemiş, başarısı kanıtlanmış ve tanınmış bir marka ile birlikte, işletme sistemine ait teknikleri ve prosedürleri kullanmak mümkün olmaktadır.

• Marka ile birlikte Ulusal veya Uluslararası standarda ve kaliteye sahip olunmaktadır.
• Tanınmış markaların sağladığı sürekli müşteri ve iş yapma imkanı doğmaktadır.

•Franchise veren işletme Franchisee'ye eğitim hizmetleri ve uzman personel desteği
sağlanmaktadır.

•Kaliteli personel bulma, işe alma ve yetiştirme konularında franchise veren işletmenin tekniklerinden yararlanılmaktadır.

•Mali, ticari ve personel konularında sağlanan destekle, teknik işlevlere ağırlık verilip başarı şansı arttırılmaktadır.

•Franchisor ile ortak hareket edilerek küçük işletmelerin karşılaşacakları risk ve işletmecilik sorunları minimize edilmektedir.

•Franchise veren işletmenin mali ve hukuk danışmanlarından yararlanılmaktadır.

•Franchisor'ın sürekli olarak yaptığı araştırma ve geliştirme çabalarından yararlanılmaktadır.

•İşletmenin kuruluş aşamasında ve kuruluş yerinin seçiminde bilimsel tekniklerin
kullanılması mümkün olmaktadır.

 

Çevrimdışı

•Kuruluş aşamasında leasing vb. kaynaklardan finansal destek sağlanması mümkün olmaktadır.

•Reklam ve tanıtma giderlerinden tasarruf sağlanmaktadır.

•Franchising sistemi, girişimcinin yalnızlığını ortadan kaldırarak, kendi işini kurmanın getirdiği riskleri azaltmaktadır.

•Franchisor'a yapılan ödemeler, başlangıçta, yeni bir işin ön yatırımından daha fazla olmasına rağmen, denenmemiş bir iş için yapılacak hata bedellerinin toplamından azdır.

•İşletmeler için standart yönetim, muhasebe, satış ve stoklama fonksiyonları mümkün
olmaktadır.


7.2. Franchising Sisteminin Franchisee Açısından Dezavantajları

Franchising sistemine katılmak için ödenmesi gereken başlangıç bedeli genellikle yüksektir. Başlangıç ücretleri yapılmak istenen işin türüne göre; franchise veren firmanın markasının kullanılması, gerekli teçhizat, demirbaş ve stokların alınarak mağazaya yerleştirilmesi, iş yerinin düzenlenmesi, eğitim, eğitim malzemelerinin sağlanması karşılığında alınır. McDonalds, Wimpy, Holiday gibi tanınmış bir işletmeden franchise almanın maliyetiyle, emlak, ev temizleme hizmetleri gibi alanlarda franchise almanın maliyeti farklıdır. Çok farklı alanlarda franchise verildiğinden küçük girişimciler ilgi alanlarına göre maliyeti kendilerine uygun franchise bulabilirler. Franchise sözleşmesine göre; gerekli malzeme ve ekipman, ana firmanın belirlediği mağazalardan alınır ya da ana firma tarafından temin edilir.

Franchisee kendi bölgesel tedarikçisinden daha ucuza satın alabileceği malzemeleri bile ana firmanın belirlediği yerlerden satın almak zorundadır. Karın taraflar arasında nasıl paylaşılacağı konusundaki kararlar, franchisor’ın finansal gücünden dolayı franchisor tarafından belirlenir. Franchise alan, sisteme giriş ücretinden başka sürekli olarak, aylık satışların belirli bir yüzdesini yani royalty bedelini (%1-%11) ana firmaya ödemek zorundadır. Royalty’nin çok yüksek istenmesi franchise alanların işletmelerini kapatmak zorunda kalmalarına neden olabilir.


Franchising sisteminin franchisee açısından önemli bir diğer dezavantajı, franchisee’nin hukuken bağımsız bir işletmeci olmasına rağmen ana firma tarafından sürekli denetlenerek kontrol edilmesidir. İşletmenin, ticari faaliyet performansının tespit ve değerlendirilmesi için çeşitli işletme bilgilerini ve mali tablolarının devamlı takip edilmesi ve üçüncü şahıslar tarafından incelenmesi franchisee açısından sıkıntı verici bir durumdur. Franchisee , standardizasyonun bozulmaması gereği kendi bölgelerinde sattıkları ürünlerin içeriğinde değişiklik yapamazlar.


Tüm ürün çeşitlerinin yapılışı, franchise zincirindeki her işletmede aynı olmak zorundadır. Sunulan mal ve hizmetlerin kalitesi, biçimi ve içeriği sabit ve gizli tutulmaktadır. Franchise alan, faaliyette bulunacağı bölge sınırlarının sözleşmede belirtilmesine dikkat etmelidir. Kendi birimine yakın bir yerde, yeni bir franchise biriminin açılması sonucu franchisor’la aralarında çatışma doğabilir.



Franchising Nasıl Uygulanır?

Franchisor firma öncellikle franchisee’ye bir tanıtım dosyası hazırlamalıdır. Bu tanıtım dosyası ana firma ile ilgili bilgi paketinden ve formdan oluşur. Bu bilgi paketi ile ilgili kişisel ve mali bilgileri içerir. Ayrıca Franchisor’ın Franchisee’ye vermekle yükümlü olduğu 3 adet el kitabı vardır. Bunlardan birincisi, ana şirket içi operasyonu anlatan kitap; 2.si, franchisee’nin uyması zorunlu olduğu kuralları içeren franchisee şirket içi

 

Çevrimdışı

operasyon kitabı ve son olarak ta franchisee’ye nasıl işleteceğine dair tüm bilgileri içeren işletme bilgileridir. Bu işletme kitabı ile birlikte Know-How’da verilmektedir.


Franchisee, franchisor’ı seçerken çok dikkatli olmalıdır. Kişisel ve mali açıdan iyi analiz etmelidir. Aynı zamanda Franchisor’da Franchisee için aynı araştırmayı yapar. Karşılıklı olarak tanıma aşaması tamamlandıktan sonra franchisor ile franchisee görüşmelere başlarlar. Faaliyet Bölgesi belirlenir. Belirlenen faaliyet bölgesi göz önünde bulundurularak fizibilite çalışması yapılır.


Bu fizibilite çalışmasında gerekli sermaye, ödeme koşulları, yatırımın ne kadar sürede geri amorti edeceği belirtilir ve bu fizibilite çalışması franchisee’nin önüne konur. Bu fizibilite çalışmasının sonucu franchisee için karar aşamasıdır. Franchisee karar verdikten sonra sözleşme imzalanır. Bu sözleşme çok detaylı ve her hususu kapsayacak şekilde olmalıdır.


Sözleşmenin imzalanması ile birlikte franchisee’nin ödemeleri de başlamalıdır. Ödeme planı sözleşme ekibine verilmekte ve ödeme planı her firma bazında değişmektedir. Bu anlaşmalardan sonra franchisee’nin birim hazırlığı başlar. Bu birim hazırlığı mağazanın dekorasyonunu, franchisee’nin ve elemanlarının eğitimini içermektedir. Bazı franchisorlar birim hazırlığını üstlenerek anahtar teslimi her şeyi hazırlamaktadırlar. Anahtar teslim hazırlığın avantajı maliyetleri minimize edecek şekilde ana firmanın hazırlıkları yapması ve franchisee’ye yol göstermelidir. Hazırlıklar bittikten sonra franchisee işe başlar. Bu başlangıç süresince franchisee’ye yardımcı olmak amacıyla franchisor firmadan bir destek elemanı franchisee’nin yanında olur.


8. FRANCHISE ALMAYI DÜŞÜNENLERİN DIKKAT ETMESİ GEREKEN UNSURLAR

Bir girişimci yatırım yapmaya karar verdiğinde yatırıma sıfırdan başlamak, hazır bir işyeri satın almak, franchise yapmak kararını alabilir. Öncelikle hedefi belirleyip neden bir yatırım yapmak istediğine karar vermelidir. Girişimci çok para kazanmak, kendi işinde bağımsız olmak istiyor olabilir. Franchising suiistimale çok açık bir konu olduğu için, franchise alacak ve franchise verecek olanların çok iyi bir araştırma yapmaları gerekmektedir. Franchisingde bir işletme sistemi satılmaktadır. Sistem denenmiştir ve başarılı olmuştur. Sistemi tek uygulayan franchise alacak olan değildir. Başarılı olmuş bir zincirleşme ile hareket edilmektedir. Bunun ise bir bedeli vardır. Franchise alanın düşeceği en büyük yanlışlardan biri, franchise alanın merkezden satın almak zorunluluğu olan malları dışardan satın almaya çalışmasıdır.


Bu durum sisteme zarar verebilir. Bu nedenle franchise için istenilen bedel değerlendirilirken rakamsal olmayan birtakım noktaları değerlendirmek gerekir. Bir görüşe göre neyi kaça alacağınızı bildiğinizden bu olumludur. İlerde bir rakip ortaya çıkarsa rekabet gücünüz olacaktır. Maliyetin çok olup olmadığına karar vermeden önce sistemin tüm avantaj ve dezavantajları düşünülmelidir.


Franchise sözleşmesiyle bölge koruması sağlanır, kendi markanızın size rakip olmayacağını bilerek hareket eder, bir hata yaptığınızda kontrol edebilirsiniz, yer seçiminde hata yapılmaması sağlanır, zincirdeki diğer franchise alanlarla karşılaştırmalar yapabilirsiniz. Sistem iyi bir performansı gerektirmektedir. Örneğin, girişimci her sabah altıda kalkıp kalkmayacağını, geceleri saat 10’a kadar işin başında durup durmayacağını ya da başkalarının fikrinden yararlanarak işini kurmanın kendisine ağır gelip gelmeyeceğini kendi kendine sorgulamalıdır. Franchise işini idare etmek için gerekli beceri, tecrübe, eğitim, sabır ve finansal imkanların kendisinde varolup olmadığını kendi kendine sormalıdır. Kendisine ait bir işi idare ederken özerkliğinin bir kısmından vazgeçeceğini bilmelidir.Yatırımcın kendi kendine yapamadığı ama franchisor’ın yatırımcı için ne yapabileceği sorusunun cevabını kendine sormalıdır. Franchise veren işletmeyi daha iyi araştırmak için denetimden geçen kar zarar, maliyet tablolarını, yatırım ve fizibilite raporlarını alabilirsiniz. Bu franchise almak isteyenlerin en doğal hakkıdır. Franchise verenin abartılarına kanılmamalıdır. Alınan broşürler, markanın ünü yatırımcının gözünü karartmamalı ve gerekli araştırmalar yapılmalıdır.

Franchise almadan önce yanıtlanması gereken sorular şunlardır;

-Gerekli sermayem var mı?
-Kendi işimin sorumluluğunu alma ve yürütme riski üstlenme kararlılığında mıyım?
-Seçeceğim konuyu 10-15 yıl gibi bir süre aynı şevk ve istekle sürdürebilecek sabra sahip miyim?
-Başkası tarafından yaratılmış bir sistemi, kesintisiz ve uzun süreli olarak uygulamaya hazır mıyım?
-Çalışmaya karar verdiğim franchising şirketinin başarılı, karlı bir geçmişi var mı?
-Franchise almak isteyenler aşağıdaki konuları detaylı bir şekilde sorgulamalıdırlar;

Ürün veya Hizmetle İlgili Konular

* Ürün ya da hizmetin kalitesi, talebin durumu, geçici olmaması.

* Ürün ya da hizmetin rekabet gücü.

* Patentinin olup olmaması. Kolayca taklit edilememesi.

* Marka müşterilerce ne kadar tanınıyor? Ulusal reklam programları var mı?

* Ürünlerin satın alma haklarında kısıtlama var mı?

* Ürünün karlılığı, cari ekonomik sonuçlar.

 

Çevrimdışı

* Ürün satış stratejileri ve taktikleri.

Fiyat ve Maliyetlerle İlgili Konular


* Yatırımın toplam maliyeti nedir?, Extra gizli maliyetler var mı?

* Başlangıç ücreti, reklam ücreti, royalty ne kadardır?

* Sürekli ödemem gereken maliyetler nedir?

* Franchisor’ın tedarik ettiği ürünlerin ve teçhizatın maliyeti piyasa fiyatının altında mı, üstünde mi?

Yer Seçimi ile İlgili Konular


* Nerede yerleşeceksiniz? Yer seçiminizi kim yapıyor?
* Bölgeniz neresi? Bölge için özel bir fizibilite çalışması yapılmış mı?
* Bölgeniz yeterince büyük mü? Ulaşım, trafik, nüfus yapısı nasıl?
* Sizi koruyan sınırlamalar neler, yasal kısıtlamaların durumu nedir?
* Rakiplerim kimler?
* Pazarın gelişim trendi nedir? Genişleme olanakları var mı?
* Franchise uluslar arası mı, ulusal veya bölgesel mi?






Kontrol ve Destekleme ile İlgili Konular

* Üzerimdeki kontroller nelerdir? (Malzeme satın alımında, satış kotası, fiyatlama, gerekli stok seviyesi, farklı ürün satmama gibi konularda)

* Hangi desteği alabiliyorum? Franchisor gerekli desteği verecek mi? (yer seçimi, eğitim, insan ilişkileri, teçhizatın sağlanması…)

* Franchisor’ın franchise verdiği diğer yatırımcılar kimler?

* Ana firma ne zamandır franchise veriyor, kaç tane franchise vermiş? Ana firmanın sahip olduğu ve franchise verdiği birimlerin sayısı nedir?

* Bölge ve yer seçiminde franchisor yardım ediyor mu?

* Bölgede tek satıcılık hakkını mı veriyor, yoksa aynı bölge içinde başka franchisee’lere de franchise veriyor mu?

* Ne gibi teçhizat ve ekipmana ihtiyaç var? Leasing anlaşması düzenleniyor mu?

* Ne kadar franchise birimi başarısız olmuş ve neden?

* Hangi konularda eğitim alacaksınız?

* Reklam politikası nasıl, el kitabı veriliyor mu?


Franchising sisteminin Franchisor açısından yararları

•Franchise alan işletmelerin yapacağı giriş ödentisi vb. ödemeler yeni yatırım yapmaksızın franchisor'un karını arttırmaktadır.
•En az maliyetle büyüme ve gelişme sağlamaktadır.

•Büyüme ve iş hacminin artması sonucu verimlilik ve iktisadilik artmaktadır.

•Mal ve hizmetlerin daha fazla satılması Franchisor'ın Finansal kuruluşlardan kredi bulma imkanını arttırmaktadır.

•Daha hızlı ve selektif bir dağıtım söz konusu olmaktadır.

•Dağıtım sisteminin rahat ve denetimi mümkün olmaktadır.

•Pazar ile ilgili hızlı ve sürekli bilgi akışı sağlanmaktadır.

Franchising’in Avantajları Nelerdir?

Franchising sisteminin girişimciler yani franchisee açısından pek çok avantajı bulunuyor. Öncelikle girişimcinin yalnızlığını ortadan kaldırarak, kendi işini kurmanın getirdiği riskleri azaltıyor. Bu sistemin sağladığı avantajları şöyle sıralamak mümkün:
Daha önce denenmiş, başarısı kanıtlanmış ve tanınmış bir marka ile birlikte, işletme sistemine ait teknikleri ve prosedürleri kullanmanız mümkün oluyor. Yani girişimci olarak hiç bilmediğiniz bir konuda güvenle yatırım yapabilirsiniz. Böylece tecrübesizliğin getireceği zararlar minimize edilir. Marka ile birlikte ulusal veya uluslararası standarda ve kaliteye sahip olursunuz. Bunun için ekstra bir masraf yapmanız gerekmez. Tanınmış markaların sağladığı sürekli müşteri ve iş yapma imkanından yararlanırsınız. Franchise veren işletme franchisee’ye eğitim hizmetleri ve uzman personel desteği sağlar. Kaliteli personel bulma, işe alma ve yetiştirme konularında franchise veren işletmenin tekniklerinden yararlanırsınız.


Mali, ticari ve personel konularında sağlanan destekle, teknik işlevlere ağırlık verilip